Η ενέργεια των παθών (Αποστολικό Ανάγνωσμα Κυριακής των Προπατόρων)

(Κολ.γ΄, 4-11)

Ἀδελφοί, ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ, ἡ ζωὴ ἡμῶν, τότε καὶ ὑμεῖς σὺν αὐτῷ φανερωθήσεσθε ἐν δόξῃ. Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ 

τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρία, δι᾿ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας, ἐν οἷς καὶ ὑμεῖς περιεπατήσατέ ποτε, ὅτε ἐζῆτε ἐν αὐτοῖς· νυνὶ δὲ ἀπόθεσθε καὶ ὑμεῖς τὰ πάντα, ὀργήν, θυμόν, κακίαν, βλασφημίαν, αἰσχρολογίαν ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν· μὴ ψεύδεσθε εἰς ἀλλήλους, ἀπεκδυσάμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν νέον τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ᾿ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν, ὅπου οὐκ ἔνι ῞Ελλην καὶ ᾿Ιουδαῖος, περιτομὴ καὶ ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλὰ τὰ πάντα καὶ ἐν πᾶσι Χριστός.

Ερμηνεία 

Ο απόστολος Παύλος μας μιλάει στο σημερινό Ανάγνωσμα για τα διάφορα πάθη μας. Ας δούμε τι σημαίνει πάθος. Θα πάρουμε για διδάσκαλο τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη.

Η έννοια του πάθους

Ο θεοφόρος άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, που ήταν μια κινητή βιβλιοθήκη, έχει γράψει πολλά για τα πάθη. Ας δούμε πώς ορίζει τη λέξη πάθος. Κατά τον Άγιο που μεταφέρει τη γνώμη του άγιου Ιωάννη της Κλίμακος, πάθος είναι η μετατροπή των συστατικών ιδιωμάτων της φύσεως σε νοσηρή κατάσταση. Παραδείγματα:- Η σαρκική ένωση του ανδρός και της γυναικός έγινε για την τεκνογονία, ενώ ο άνθρωπος την μετέτρεψε σε πορνεία. Ο θυμός μπήκε μέσα στη φύση μας από τον Θεό κατά του όφεως, ενώ εμείς τον χρησιμοποιούμε κατά του πλησίον.

Δεν δημιούργησε ο Θεός τα πάθη. Ο Θεός δημιούργησε το σώμα του ανθρώπου, όχι όμως την αρρώστια. Δημιούργησε την ψυχή, όχι όμως την αμαρτία. «Κακοῦται δὲ ἡ ψυχὴ παρεκτρεπομένη τοῦ κατὰ φύσιν» (Ιωσήφ ο Βρυέννιος). Το πάθος είναι κίνηση της ψυχής παρά φύσιν ή για φιλία άλογη ή μίσος άκριτο, ή για κάτι το αισθητό.

Τα είδη των παθών

Διάφορα είναι τα πάθη που ενεργούν στον άνθρωπο. Δεν ενεργούν όλα στον ίδιο χρόνο και καιρό, αλλά ανάλογα με την ηλικία και τον χρόνο του καθενός ή ανάλογα με την αντοχή και τη δύναμή μας. Το πρώτο πάθος που σπέρνει μέσα μας ο διάβολος είναι η οίηση, να νομίζουμε πως κάτι είμαστε. Από τη φιλαυτία γεννιούνται άλλα τρία· η γαστριμαργία, η φιλαργυρία και η κενοδοξία. Επίσης ο συγγραφέας της Κλίμακος γράφει ότι εάν κάνουμε μια υπόθεση πως τα πάθη του ανθρώπου είναι δώδεκα, εάν ένα απ’ αυτά αγαπήσεις, π.χ. την οίηση, αυτή αναπλήρωσε όλα τα άλλα. Επίσης λέγονται πολλά και για το πάθος της φιλαργυρίας. Η φιλαργυρία μας κάνει άφιλους. Ούτε τον Θεό μπορούμε να αγαπήσουμε ούτε και τους ανθρώπους.

Με άλλα πάθη πολεμεί ο διάβολος αυτούς που ευρίσκονται στον κόσμο και με άλλα αυτούς που είναι μοναχοί. Οι αρχάριοι μοναχοί πέφτουν στο πάθος της λαιμαργίας και των φαγητών. Οι μεσαίοι στην υψηλοφροσύνη και οι τέλειοι στην κατάκριση. Το ίδιο παράπτωμα έχει άλλη βαρύτητα στον έναν κι άλλη στον άλλο. Παίζει ρόλο ο τόπος, ο τρόπος και ποιος το έκανε. Άλλη βαρύτητα έχει η κλοπή χρημάτων απ’ το σπίτι σου κι άλλη απ’ την Εκκλησία. Άλλη βαρύτητα έχει η πορνεία σ’ έναν λαϊκό κι άλλη σ’ έναν κληρικό, άλλη η μέθη σ’ έναν μοναχό κι άλλη σ’ έναν κοσμικό.

Τα πάθη διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες: Σωματικά, όπως η πολυφαγία, η πορνεία, η μοιχεία κ.ά.· ψυχικά, όπως ο φόβος, η αμέλεια, η αδικία, η υπερηφάνεια, η φιλαρχία, η φιληδονία, η φιλαργυρία- νοερά, όπως η αγνωσία, η τύφλωση, η αδιακρισία, η βλασφημία, η αφροσύνη κ.λπ. Η γνώση των παθών πολύ μας ωφέλει. Άλλο πάθος κι άλλο αμαρτία. Πάθος είναι η ρίζα που αποκτήθηκε απ’ τις πολλές στο είδος του αμαρτίες (έξη). Αμαρτία είναι το κατ' ενέργεια πάθος. Το ένα γεννά το άλλο. Πάθος είναι η χρόνια φαντασία της αμαρτίας, αμαρτία δε η εφαρμογή της φαντασίας. Να εξετάζουμε τα πάθη μας λεπτομερώς και στην ησυχία. Τότε θα βρούμε πολλά να βόσκουν μέσα μας.

Όσα πάθη έχουμε μέσα μας, τόσους και αυθέντες. Τα πάθη ατονούν, όταν δεν τους δίνουμε τροφή.

Η θεραπεία των παθών

Οι εντολές είναι η θεραπεία των παθών. Π.χ. Στο πάθος του μίσους να βάλεις την αγάπη. Στο πάθος της υπερηφανείας να βάλεις το έμπλαστρο της ταπεινοφροσύνης. Στο πάθος του θυμού, βάλε την πραότητα. Να επιθέτουμε τις αντίθετες αρετές. Το σώμα και το αίμα του Χριστού νεκρώνει τους ένδον σκώληκες· ελευθερωνόμαστε «ἂν πίωμεν ποτὸν νεκρῶσαι δυνάμενον τοὺς ἔνδον σκώληκας καὶ ὄφεις» (Χρυσόστομος). Όταν αγωνιζόμαστε εναντίον των παθών σταθερώς, ο Θεός τον αγώνα μας αυτό τον λογίζει ως στέφανο μαρτυρίου.

Πάθη έχουμε όλοι οι άνθρωποι και μάλιστα μεγάλα, αλλά πρέπει να μάθουμε να τα πολεμάμε μετά γενναιότητος και αποφασιστικής αντιστάσεως και να μην ολιγωρούμε και αμελούμε και δείχνουμε εγκληματική αδιαφορία γι’ αυτά. Μέσα στην Εκκλησία μας πήραμε όπλα για να πολεμούμε κι όχι για να τεμπελιάζουμε. Πολύ περισσότερο, εάν με επίγνωση καλλιεργούμε τα πάθη και τις αμαρτίες, δεν θα βρούμε σωτηρία από τον Θεό. Ο Θεός δεν μετράει τα πάθη μας, όσο υπολογίζει την αγωνιστική μας διάθεση. Δεν είναι ένας δικαστής, αλλ’ είναι πατέρας και μάλιστα πατέρας φιλόστοργος. Δεν δίνουμε τη συγκατάθεσή μας στα πάθη, αλλά τα πολεμάμε και ζητάμε τη βοήθεια του Θεού. Μόνοι μας δεν μπορούμε να νικήσουμε τα πάθη μας, αλλά με τη βοήθεια του Θεού μπορούμε να τα βάλουμε υπό έλεγχο κι αν θέλει Εκείνος μπορούμε και να τα νικήσουμε και έτσι να απαλλαγούμε από τον βόρβορο των παθών που είναι η μάστιγα της ψυχής μας. Μεγάλη βοήθεια να παίρνουμε από τους αγώνες των Αγίων που ενώ τους πολεμούσαν τα πάθη, αυτοί ήλπιζαν στον έλεγχο του Θεού και έτσι στο τέλος βγήκαν νικητές.

Αγαπητοί αδελφοί, αυτό τον τρόπο της ζωής των Αγίων ας ακολουθήσουμε κι εμείς, ώστε να βγούμε στο τέλος της διαδρομής της ζωής μας νικητές. Αμήν

Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος