Βρισκόμαστε στα 1600 μ.Χ. Μοναχοί από την Ιερή Μονή της Πάτμου φτάνουν στη Λειψώ της Δωδεκανήσου και χτίζουν σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το Χωριό το εξωμονάστηρο « ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ».
Ο Ναός είναι τρυσυπόστατος, χτισμένος σε ρυθμό βυζαντινό. Τον διακρίνει ο χαμηλός τρούλος, τα ακανόνιστα τόξα, που γι αυτό αισθητοποιούν μια ασυνήθιστη γοητεία, τα λιγοστά και στενόμακρα παράθυρα, που το φειδωλό φώς τους υποβάλλει τον προσκυνητή.
Το διάβα των αιώνων άφησε ανέπαφη την εκκλησία, ενώ ερήμωσε τα γύρω κελιά των μοναχών. Μα σεβάστηκε το ιερό κειμήλιο τους, την πρωτότυπη και θαυματουργική εικόνα της Παναγίας του Χάρου.
Πρωτοτυπία στην εικόνα δίνει το γεγονός ότι η Παναγία ιστορείται να κρατά το Χριστό όχι ως βρέφος, αλλά κρεμάμενο νεκρό στο Σταυρό του μαρτυρίου. Και επειδή οι έννοιες νεκρός και Χάρος σχετίζονται, η εικόνα, και γενικότερα η εκκλησία, ονομάστηκε «Παναγία του Χάρου».
Πλήθος προσκυνητών έρχονται στις 23 Αυγούστου, για να κλίνουν το γόνυ μπροστά στην εικόνα του θαύματος με το ακόλουθο ιστορικό:
Τον Απρίλιο του 1943 η ευσέβεια μιας κοπέλας τοποθέτησε στην εικόνα άσπρους κρίνους. Αυτοί ξεράθηκαν, όπως ήταν φυσικό. Μα ξαφνικά τον Ιούλιο οι αποξηραμένοι κρίνοι άρχισαν παράδοξα να αποκτούν χυμούς και μάλιστα όσο πλησίαζε η γιορτή της 23ης Αυγούστου έφτασαν να βγάζουν μπουμπούκια μοσκομύριστα, ολοκληρωμένα την ημέρα του Πανηγυριού της.
Το θαύμα αυτό πραγματοποιείται από τότε μέχρι σήμερα. Και προσφέρεται ως ευλογία της Παναγίας του Χάρου σε κάθε προσκυνήτρια ψυχή, αλλά συγχρόνως και ως «σημείον αντιλεγόμενον» για τους άπιστους που, ενώ «θέτουν τον δάκτυλον επί των τύπων των….κρίνων», πασχίζουν να το εξηγήσουν με λογικοφανείς ερμηνείες, γεννημένες από τη θολοκουλτούρα τους.
Κι όμως η Παναγία του Χάρου είτε για χάρη των πιστών της είτε για προβληματισμό των απίστων συνεχίζει το θαύμα της. Και μας καλεί όλους να πυκνώσουμε με την παρουσία μας τη στρατιά των πανηγυριωτών και να οδεύσουμε σε αυτήν, για να αποθέσουμε τις ελπίδες μας και τους οραματισμούς μας.
Η θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας του Χάρου
Και η εικόνα εκείνη του θαύματος, που μπροστά της αναλίσκεται η λαμπάδα της ευγνωμοσύνης του καπετάν Πανορμίτη, έμελλε στα κατοπινά χρόνια να αποτελέσει το ιερό κειμήλιο του νησιού. Μα δε μοιάζει με τις συνηθισμένες Εικόνες της Παναγίας και δεν παριστάνεται στον καθιερωμένο εικονογραφικό τύπο της Γλυκοφιλούσας ούτε της Βρεφοκρατούσας.
Ο αγιογράφος την τεχνούργησε με την πρωτοτυπία να κρατά στην αριστερή αγκαλιά της το μονάκριβο Υιό της νεκρό, καρφωμένο στο Σταυρό. Ο επίσημος νεκρός εικονίζεται σε μικρότερες αναλογίες συγκριτικά με εκείνες της υπεραγίας Μητέρας Του.
Μα τι παράξενο! Ενώ θα περίμενε κανείς το ύφος του προσώπου της πονεμένης Μάνας να εκφράζει όλη την οδύνη της Σταυρώσεως, καθώς κρατά σταυρωμένο το Μονογενή της, εκείνο απεικονίζεται πράο και ήρεμο και γλαφυρό, ελαφρά χαρούμενο. Ασφαλώς το ημερεύει η ενατένιση του μέλλοντος και το φαιδρύνει ο θρίαμβος της Αναστάσεως, που ακολουθεί το άλγος του Γολγοθά. Γι αυτό ο αγιογράφος στρέφει τα μάτια της πονεμένης Μάνας όχι στο νεκρωμένο Σώμα της Σταυρωμένης Αγάπης, αλλά προς το άπειρο, όπου εκεί αντικρίζει την Αναστημένη Θεότητα, που σκορπά τη λύτρωση και τη χαρά.
Μάτια μεγάλα αμυγδαλωτά, γεμάτα στοχασμό, μάτια παρθενικά, στεφανωμένα με καλλιγραφικά φρύδια, που χαριτώνουν το ωοειδές πρόσωπο.
Και η καλλίγραμμη μύτη, στενή και μακριά, οσμίζεται την «οσμή ευωδίας», που αναδίνει το νεκρωμένο Σώμα του Θεανθρώπου Υιού της.
Και το στόμα της μικρό, γιατί δε συνηθίζει να εκφράζει μεγαλοστομίες, και κλειστό, γιατί δεν ξέρει να φλυαρεί, αλλά να προσεύχεται ταπεινά και «ιεροκρυφίως». Ένα άγιο στόμα, που δίνει την εντύπωση στον προσκυνητή πως ετοιμάζεται να του χαμογελάσει, για να γλυκάνει τον πόνο και να του υποσχεθεί τη μεσολάβηση της προς τον Υιόν της, αφού «πολλά ισχύει δέησις Μητρός προς ευμένειαν Δεσπότου».
Το άγιο κεφάλι της κλίνει προς τον Εσταυρωμένο Υιό της, ίσως γιατί το έλκει η μητρική της αγάπη προς Εκείνον, ο οποίος «ουκ έχει που την κεφαλήν κλίνη».
Ανάγλυφα φωτοστέφανα περιβάλλουν την αγία κεφαλή της καθώς και του Υιού της και αισθητοποιούν το «Φως ιλαρόν» με μια επιμελημένη διακοσμητική διάθεση του αγιογράφου.
Αλλά και η ενδυμασία της Κυρίας του Κόσμου απεικονίζεται με σχεδιαστική δεξιοτεχνία του καλλιτέχνη, ο οποίος συνεδύασε αρμονικά το κεραμιδί χρώμα με το κυπαρισσί και το βαθυγάλαζο. Χρησιμοποίησε αριστοτεχνικά το φωτισμό των πτυχώσεων. Δούλεψε με ευαισθησία την τεχνική των φωτοσκιάσεων και ποίκιλε με χρυσοκοντυλιές το όλο πλαίσιο.
Και όμως σε όλο αυτό το περίτεχνο πλάσιμο κατόρθωσε ο αγιογράφος να σαρκώσει το μέτρο του λιτού ύφους, που αποτελεί ουσιώδες χαρακτηριστικό της Ορθοδοξίας και ερμηνεύει το ήθος της.
Και από τότε παρέμεινε η Δέσποινα του Κόσμου στο απέριττο προσκυνητάρι της, για να αποτελεί το σεπτό κειμήλιο του νησιού, να παρηγορεί τους θλιμμένους και να θαυματουργεί είτε σώζοντας τους πιστούς από φοβερούς κινδύνους, όπως είδαμε παραπάνω, είτε διδάσκοντάς τους, όπως θα αναφέρουμε για παράδειγμα παρακάτω.
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ
Ήχος α’. Της ερήμου πολίτης.
Τήν σεπτήν σου Εικόνα προσκυνούμεν Πανύμνητε, η του χάρου τη κλήσει προσφυώς επικέκληται: εν ταύτη γάρ τά κρίνα χλοερά, ορώντες μετά χρόνου παροκλήν, ανυμνούμεν σου την χάριν πανευλαβώς, Παρθένε ανακράζοντες, δόξα τοις μεγαλείοις σου Αγνή, δόξα τοις θαυμασίοις σου, δόξα τη προς ημάς σου προμήθεια Άχραντε.
ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ
Ήχος δ’. Επεφάνης σήμερον.
Εν Λειψώ προστρέχοντες την σην εικόνα την του Χάρου Δέσποινα, περιπτυσσόμεθα πιστώς, την ευωδίαν καρπουμένοι, των αυτή θείων κρίνων υμνούντες σε.
Πηγή Υλικού:
Πηγή κειμένου 1: «Το εξωμονάστηρο της Παναγίας του Χάρου», «Απολυτίκιον», « Κοντάκιον» από το δυσέλιδο «Η Παναγία του Χάρου» Λειψώ Δωδεκάνησα.
Πηγή κεμένου 2: «Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας του Χάρου» από το βιβλίο «Η Παναγία του Χάρου στη Λειψώ Δωδεδανήσου», του Νικηφόρου Κουμουνδούρου Αρχιμανδρίτου του Οικουμενικού θρόνου, Έκδοση Τρίτη, Λειψώ-Δωδεκανήσου 2010, σελ. 19-20.
Επιλογή υλικού:
Αικατερίνη Διαμαντοπούλου
Υπεύθυνη Υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου