"Ταπεινώθητε ενώπιον του Κυρίου, και υψώσει υμάς" (Ίάκ., 4, 10)

Στην πορεία του ορθοδόξου χριστιανού προς τούς ουρανούς αναμφισβήτητο όπλο αποτελεί ή προσευχή, ή οποία όμως συνοδεύεται από ένα πλήθος ερωτηματικών. Τί είναι προσευχή, πώς πρέπει να προσεύχεται κανείς, γιατί είναι αναγκαία στη ζωή μας, γιατίθεωρείται ή προσευχή αγώνισμα, γιατί

χωρίς την προσευχή δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε το Θεό; Εύλογα ερωτήματα ανθρώπων πού αγωνίζονται στη ζωή τους. Οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες. Γιατί και ή προσευχή δεν είναι εύκολη, αλλά αγώνισμα πού απαιτεί πάθος, θείο πόθο, δυναμισμό, εσωτερική συγκέντρωση, γνώσι του τί και γιατί το πράττουμε και κυρίως ή προσευχή θέλει αυταπάρνηση, θυσία, πίστη (εμπιστοσύνη) προς το Θεό.

Ας συζητήσουμε για όλα τούτα. "Εγγίζει μοι ό λαός ούτος τω στόματι αυτών και τοις χείλεσί με τιμά, ή δε καρδία αυτών πόρρω απέχει απ' εμού". (Ματθ. ΙΕ', 8) Συγκλονιστικά τα λόγια του Χριστού μας. Με τα λόγια και τις φιλοσοφίες όλοι δηλώνουν ότι βρίσκονται κοντά στο Χριστό. Και είναι ό εύκολος δρόμος. Ό οποιοσδήποτε μπορεί θεωρητικά να δηλώνει ό,τι θέλει. Ό αλάνθαστος είναι, όμως, μόνο ό οδοδείκτης της καρδιάς μας. Με την καρδιά μας θα πούμε στο Χριστό πώς τον αγαπάμε, πώς θέλουμε να βρισκόμαστε κάθε ώρα και κάθε λεπτό δίπλα του, πώς χωρίς αυτόν ή ζωή είναι ανούσια, πώς ή χαρά μας βρίσκεται κρυμμένη στην αγκαλιά του, πώς είμαστε "σκύβαλα" χωρίς τη Χάρη του. Και αυτήν την Χάρη την διεκδικούμε με πάθος καταρχήν με την προσευχή, που είναι ή ανάβαση του νου προς το Θεό, όπως ρητά αναφέρει ό Εύάγριος. Τί είναι προσευχή; Είναι επικοινωνία, αλλά κυρίως ή φυσική σχέση που συνδέει τον άνθρωπο με το Θεό. Είναι ή συναναστροφή των προσώπων, είναι ή μέθεξη στην τελειότητα, είναι ή αληθινή χαρά, είναι ό γλυκασμός της ψυχής που επανέρχεται στην προτέρα φυσική κατάσταση της αναμαρτησίας, έστω και για δέκατα του δευτερολέπτου του γήινου χρόνου. "Όπως το σώμα μας, όταν δε ζωοποιείται από την ψυχή, είναι νεκρό, έτσι και ή ψυχή, όταν δεν επικοινωνεί διά της προσευχής με το Θεό, είναι νεκρή" θα μάς πει ό ιερός Χρυσόστομος. Ώστε ή προσευχή είναι δίοδος ζωής, πέρασμα στην όντως ζωή, άρα είναι πνευματικό οξυγόνο που τόσο έχει ανάγκη ό άνθρωπος στις εποχές ζόφου που διάγει ή ανθρωπότητα. Ό γέροντας Σωφρόνιος Σαχάρωφ συνήθιζε να λέγει πώς ή προσευχή είναι ατελεύτητη, συνεχής δημιουργία, ανώτερη από κάθε άλλη επιστήμη και τέχνη. Αυτό το μαρτυρά ή αγιοπατερική εμπειρία με τα χιλιάδες περιστατικά πού δηλώνουν τη σημασία και την αξία της προσευχής. Σε μία μικρή συνάθροιση λαϊκών με το γέροντα Αρσένιο το Σπηλαιώτη, ένας ευλαβής νέος του είπε:

- Παππού, σε παρακαλώ να εύχεσαι και για μένα.

- Πώς σε λένε;

- με λένε Ανδρέα.

- Εγώ θα εύχομαι για τον Ανδρέα, αλλά για να πιάσει ή δική μου προσευχή πρέπει να ενδιαφέρεται και να εύχεται και ό Ανδρέας για τον εαυτό του. Ό Άγιος Αντώνιος λέγει: "ούτε εγώ σε ελεώ ούτε ό Θεός σε ελεεί, αν δεν ελεήσεις εσύ πρώτα τον εαυτό σου".

- Δηλαδή γέροντα;

- Μά δεν το καταλαβαίνεις; Καλά· τότε να σού πω κάτι που συνέβη εδώ επί των ημερών μου. Πέρασε ένας προσκυνητής από την έρημο ψάχνοντας άγιους, όπως κι εσύ τώρα, για να του κάνουν προσευχή. Βρίσκει έναν ασκητή και του λέγει: "Σε παρακαλώ, γέροντα, προσευχήσου για μένα· έχω σοβαρά προβλήματα". Ό ασκητής τον λυπήθηκε και κάθε βράδυ στην αγρυπνία δώστου προσευχή για τον κοσμικό.Μια νύχτα, ενώ προσευχόταν, βλέπει έξω από το κελί του τον σατανά να του γελά σαρκαστικά και να τον κοροϊδεύει. Του λέει ό μοναχός: "γιατί ρε καταραμένε μού χαλάς την ησυχία;" και ό σατανάς, "χα, χα, χα· γελώ που αγρυπνάς άδικα για τον δικό μου (τον Γιάννη). Κι αυτός άγρυπνά, αλλά στα στέκια τα δικά μου. Πριν λίγο τελείωσε την αγρυπνίαν του και τώρα ροχαλίζει!".

Ή ιστορία αυτή μας αποκαλύπτει τη βασική αρχή που διακρίνει την προσευχή. Εμείς, ό καθένας μόνος του, καθορίζει διά μέσου της προσευχής το βαθμό επικοινωνίας με το Θεό. Κανένας δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη μοναδική αυτή σχέση πού αποκτά νόημα ανάλογα με τη ζέση της καρδιάς και τη θερμότητας της επικοινωνίας που φωλιάζει στην ψυχή μας. Ό Θεός, με την πατρική του αγάπη περιμένει να κάνουμε το πρώτο βήμα. για να μας αγκαλιάσει με τη σειρά του, να μάς χαρίσει τις πλούσιες δωρεές διαμέσου της Χάριτος. Εμείς τον προσεγγίζουμε και του λέμε, όπως μάς παρακινεί ό γέρων Σωφρόνιος: "Εσύ, Θεέ μου, μάς έδωσες την εντολή να αγαπάμε. Την αποδεχόμαστε με όλη μας την καρδιά αυτήν την εντολή σου, με όλη μας την ύπαρξη. Αλλά, δες Θεέ μου, μέσα μου δε βρίσκω τη δύναμη της αγάπης αυτής. Εσύ Είσαι ή Αγάπη, έλα Εσύ ό ίδιος, κατασκήνωσε μέσα στην ψυχή μου και κάνε μέσα στην ψυχή μου ό,τι εσύ επιθυμείς, γιατί οι εντολές Σου έμενα με ξεπερνούν. Αποκάμνει ό νους μου όταν προσπαθεί να σε καταλάβει. Αδυνατεί το πνεύμα μου να διεισδύσει στα μυστήρια της Ζωής Σου. Θέλω σε όλα να επιτελώ το Άγιο Θέλημά σου, αλλά οι μέρες μου περνούν μεστές αντιφάσεων. Τρέμω μη σε χάσω εξαιτίας εκείνων των πονηρών λογισμών που εμφωλεύουν στην καρδιά μου. Έλα και σώσε με, έμενα που καταποντίζομαι, όπως έσωσες τον Πέτρο, ό όποιος, για να σε συναντήσει, τόλμησε να βαδίσει πάνω στα κύματα της θάλασσας".

Οι Άγιοι Πατέρες αντιμετωπίζουν, λοιπόν, την προσευχή, σαν μία κατάσταση αποδοχής της μηδαμινότητάς μας, σαν μία μορφή αυτομεμψίας, που θα οδηγήσει σταδιακά στην αυτοκάθαρση. Πρώτα ό άνθρωπος διά της προσευχής νεκρώνει τον εγωισμό του, παραδέχεται ότι είναι αδύναμος, ότι χωρίς την επέμβαση του Θεού δεν μπορεί να πετύχει κάτι στη ζωή του. Αύτη ή πάταξη του εγωισμού μάς βοηθά στο να αγγίξουμε με τα ίδια τα πνευματικά μας χέρια το κράσπεδο του ιματίου το Θεού και αμέσως ή ζωή μας αλλάζει. Κι όσο περισσότερο καταφέρνουμε να νικάμε διά της προσευχής τον εαυτό μας, τόσο περισσότερο ή Χάρη του Θεού θα μάς επισκιάζει. Όλα τούτα ακούγονται και είναι θεωρητικά. Και δεν έχουν καμία αξία εάν δε βιωθούν. Θεωρητικά θα μείνουμε σε ατελεύτητες θεολογίες, ακόμη και σε κούφια κηρυγματικά λόγια χωρίς νόημα και περιεχόμενο. Ό Άγιος Νείλος ό Σιναΐτης, το λέγει ξεκάθαρα: "Αν αληθινά προσεύχεσαι, τότε είσαι θεολόγος". Όταν ό νους, λέγει ό γέροντας Παΐσιος, είναι στα θεία νοήματα, ζει τα γεγονότα ό άνθρωπος και έτσι αλλοιώνεται. Όταν σκεφτόμαστε για παράδειγμα έναν Άγιο, ό νους θα πάει και λίγο παραπάνω, θα πάει στον Ουρανό. Ή προσευχή καταργεί τα όρια του κόσμου. Ταξιδεύει τον άνθρωπο πέρα από τον αισθητό κόσμο και πολλές φορές του δίνει τη δυνατότητα να ξεπεράσει τα όρια της εμπειρικής γνώσης. Ή παρουσία του Χριστού και ή προσωπική μας μέθεξη με το Θειο διαμέσου της προσευχής καταργεί το χώρο και το χρόνο. Ό χριστιανός ορθόδοξος, συνεπώς, γνωρίζει πώς ή προσευχή είναι Θείο Δώρο. Γι' αυτό και διαρκώς παρακαλεί το Θεό να του το χαρίσει. Το είπαμε και πιο πάνω. Τίποτε δεν μπορούμε να επιτύχουμε μόνοι μας. Από εμάς αρκεί ή διάθεση και ή προσπάθεια, ακόμη και ό βιασμός της ψυχής και του σώματος ώστε να αφιερωθούμε στην προσευχή. για όλα τα άλλα φροντίζει ό Θεός.

Απόσπασμα από "Ασκητική λαϊκών".

Πηγή: