Ο μακαριστός π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος για την Λειτουργική Γλώσσα

«Φούρνος του Χότζα»

— Γέροντα, αφού οι ιαμβικοί κανόνες είναι δύσκολοι και δεν είναι κατανοητοί στον κό­σμο, γιατί η Εκκλησία τους διατηρεί και δεν κρατάει μόνο τους πεζούς;

— Η Εκκλησία δεν μπορεί να αλλάζη σαν τον φούρνο του Χότζα ή σαν τους ανεμόμυ­λους και να γυρίζη κάθε φορά κατά που φυσά­ει ο άνεμος. Οφείλει να κρατήση ως κόρην οφθαλμού τους ανεκτίμητους θησαυρούς που παρέλαβε μέσα στην λατρεία της. Δεν πρέπει να τους απεμπολήση. Σήμερα καταργούμε τους ιαμβικούς κανόνες επειδή δεν τους κατα­λαβαίνουμε. Αύριο τους πεζούς. Μεθαύριο θα πετάξουμε και τους αίνους. Διότι σε λίγα χρό­νια, με την γλώσσα που διδάσκεται σήμερα στα σχολεία, δεν θα είναι κατανοητοί ούτε οι αίνοι, που είναι απλούστερα τροπάρια.

Με την ίδια λογική, λοιπόν, θα καταργή­σουμε και την υπόλοιπη λατρεία της Εκκλη­σίας. Και τότε τι θα βάλουμε στη θέσι αυτών; Αντί να λέμε: «Τας κεφάλας ημών τω Κυρίω κλίνομεν», θα λέμε: «Σκύψτε στον αφέντη τις κούτρες σας»; Ή «Σκύψτε στον αφέντη τα κε­φάλια σας»; Τι είδους λατρεία θα γίνη, αν τη γράψουμε στη δημοτική;

Αυτά δεν μεταβάλλονται

Κάποιοι μετέφρασαν την Καινή Διαθήκη σε τελείως σύγχρονη γλώσσα. Χρησιμοποίη­σαν μάλιστα και μονοτονικό. Εκεί μέσα μετα­φράζουν το «Λάβετε, φάγετε» = «Πάρτε και φάτε». Συγχωρήσατέ με, αλλά έτσι εκχυδαΐζονται τελείως και χάνουν την ιερότητα τους τα λόγια του Κυρίου. Λες και δίνουμε να φάνε μπριζόλες ή τυρόπιττες! Αυτά τα λόγια θα μείνουν όπως τα έγραψαν οι Ευαγγελισταί. «Λάβετε φάγετε. Πίετε εξ αυτού πάντες». Αυτά δεν μεταβάλλονται.

Δεν θα μεταφράσουμε τα λόγια της λατρεί­ας σ’ αυτό το γλωσσικό εξάμβλωμα, το οποίο ακούμε από τα μέσα της λεγομένης μαζικής ενημερώσεως. Θα καταντήσουν να μην έχουν «είδος ουδέ κάλλος». Τα κείμενα αυτά είναι κλασσικά και δεν μπορούν να αποδοθούν, δεν μπορούν να μεταφρασθούν. Και οι εργασίες οι μεταφραστικές που γίνονται, υστερούν απεί­ρως από το κάλλος του πρωτοτύπου. Αλλά προκειμένου να μη το καταλαβαίνη κανείς, τι να κάνουμε; Δεν θα έχη το προνόμιο κάποιος να το χαρή στο πρωτότυπο, εφ’ όσον δεν ξέρει αρχαία ελληνικά. τουλάχιστον ας το κατανοή­ση. Ας πάρη μία ιδέα με τη βοήθεια της μετα­φράσεως. Αλλά τα κείμενα αυτά καθ’ εαυτά, ας μείνουν, διότι επαναλαμβάνω, είναι κλασ­σικά. Δεν μπορούμε να εισαγάγουμε στην λα­τρεία την γλώσσα στην οποία ομιλούμε.

Πόσο φτωχά!

Κάποιος κυκλοφόρησε βιβλίο με μετάφρασι πολλών ύμνων στη δημοτική. Και μάλιστα ποιητική μετάφρασι. στα μέτρα των ύμνων, για να ψάλλεται στην Εκκλησία. Και νόμισε ότι έκανε κάποιο σπουδαίο κατόρθωμα. Δια­βάζοντάς το θα αισθανθήτε, ως εάν από το ένα μέρος έχετε ένα βαρύτιμο κόσμημα, από αδά­μαντες και πολύτιμους λίθους (το αρχαίο κεί­μενο), και από το άλλο μέρος ένα «τενεκέ», ένα «μπάφιλα». Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ των δύο υμνογραφικών κειμένων.

Σκεφθήτε δε ότι αυτός ο ευλογημένος δεν τα δημιούργησε μόνος του. Απλώς μετέφρασε. Δηλαδή, είχε έτοιμα μπροστά του τα υψηλά νοήματα. Διότι εμείς μόνοι μας δεν μπορούμε να αναχθούμε στα ύψη στα οποία ανήχθησαν οι υμνογράφοι. Δεν έχουμε αυτή την δύναμι. Αυτοί ήσαν μεγαλοφυείς και, το κυριώτερο, άγιοι. Δεν έκανε, λοιπόν, κάτι εξ αρχής, κάτι δικό του, για το οποίο να πούμε, «Αι, φτωχός ήταν ο άνθρωπος, φτωχά κείμενα μας έδωσε». Είχε ενώπιόν του τα μεγαλειώδη εκείνα κείμε­να των παλαιών υμνογράφων. Και αν δήτε πώς τα αποδίδει!… Πόσο φτωχά είναι!…

Προφάσεις

— Είναι λοιπόν καλύτερο να πηγαίνουμε στην Εκκλησία και να μη καταλαβαίνουμε τι λέει ο ιερεύς ή ο ψάλτης;

— Αυτά είναι προφάσεις. Υπάρχουν αρκε­τές αξιόλογες ερμηνευτικές εργασίες, τις οποίες ο ενδιαφερόμενος πιστός μπορεί να έχη στο σπίτι του και να τις διαβάζη. Υπάρχουν βιβλία, που με όμορφο και απλό τρόπο μιλούν για τα Μυστήρια: την Θεία Ευχαριστία, το Βά­πτισμα κ.λπ. Τόσες ώρες χάνουμε χαζεύοντας στην τηλεόρασι, ή ξεφυλλίζοντας περιοδικά και εφημερίδες. Ας αφιερώσουμε, λοιπόν, όχι πολύ, αλλά μία ώρα κάθε εβδομάδα, το βράδυ π.χ. του Σαββάτου, να διαβάσουμε τα βιβλία τα οποία ερμηνεύουν τα δύσκολα τουλάχιστον κείμενα της Εκκλησίας μας, ή ακόμη τον Απόστολο και το Ευαγγέλιο. Την άλλη ημέρα, που θα πάμε στον ναό, θα κατανοούμε πολλά από αυτά που θα ακούμε. Υπάρχουν άλλωστε και ιερείς που κάνουν λειτουργικά κηρύγμα­τα. Εξηγούν τη θεία Λειτουργία, εξηγούν τα Μυστήρια.

Επομένως μπορούμε να αναπληρώσουμε τις ελλείψεις μας με ερμηνευτικές εργασίες, με ερμηνευτικά βιβλία. Όσοι θέλουν, μπορούν να μάθουν τα της Εκκλησίας. Λίγο ενδιαφέ­ρον χρειάζεται και κάποια συνέπεια στη χρι­στιανική μας ζωή. Γι’ αυτό βλέπει κανείς ανθρώπους ολιγογράμματους να καταλαβαί­νουν πάρα πολλά απ’ όσα τελούνται, να απο­λαμβάνουν κυριολεκτικά τη λατρεία. Αλλά δυστυχώς ο περισσότερος κόσμος δεν ενδιαφέ­ρεται.

(Από το βιβλίο: Αρχιμ. Επιφανίου Θεοδωροπούλου, “Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα”, εκδ. Ι. Ησυχ. Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνος, Τροιζήνα 2003 σσ. 150-153)

(Περιοδικό “Παρακαταθήκη”, Τεύχος 39, Δεκέμβριος 2004)

Πηγή ηλ. κειμένου: “Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου”/alopsis