Τι είναι η Παρακλητική;

Ἡ Παρακλητική εἶναι ἕνα βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας μας πού παραμένει στό ἀναλόγιο τῶν Ἱεροψαλτῶν στούς Ἱερούς Ναούς καί εἶναι πολύ ἀπαραίτητο γιά τίς ἱερές ἀκολουθίες. 

Λέγεται Παρακλητική, γιατί τό μεγαλύτερο τμῆμα τῶν ὕμνων πού περιλαμβάνει ἔχουν παρακλητικό χαρακτήρα, δηλαδή παρηγοροῦν καί εὐφραίνουν τούς Χριστιανούς. Εἶναι ὕμνοι καί, συγχρόνως, προσευχές.

Ἡ παλαιότερη καί μάλιστα ἡ ἀρχική ὀνομασία τοῦ βιβλίου αὐτοῦ ἦταν Ὀκτάηχος ἤ Ὀκτώηχος, πού ἀποτελεῖτο ἀπό ὕμνους τούς ὁποίους συνέγραψε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ἕνας κορυφαῖος δογματικός Πατέρας τοῦ 8ου αἰῶνος μ.Χ. Μέ τούς ὕμνους αὐτούς ὕμνησε τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, δηλαδή τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, κυρίως τό μυστήριο τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πρόκειται γιά τά ἀναστάσιμα τροπάρια, δοξαστικά, θεοτοκία, κανόνες.

Στά ὑπέροχα αὐτά τροπάρια ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός ἕνωσε τήν ἀκρίβεια τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν προσευχή, καί τά ἔκανε ὥστε νά ψάλλωνται ἀπό ὅλους τούς Χριστιανούς. Μέ τόν τρόπο αὐτόν ἐξουδετέρωσε καί τίς κακοδοξίες τῶν αἱρετικῶν, οἱ ὁποῖοι ὑπέσκαπταν τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, δηλαδή αὐτῆς τῆς ἴδιας τῆς Ἐκκλησίας.

Αὐτοί οἱ ὕμνοι, πού συνέταξε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός στούς ὀκτώ ἤχους τῆς Ἐκκλησίας, ἀπό τούς ὁποίους ἔλαβε καί τόν χαρακτηρισμό Ὀκτάηχος ἤ Ὀκτώηχος, εἰσήχθηκαν κατ’ ἀρχάς στήν Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου στά Ἱεροσόλυμα, ὅπου μόναζε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Βέβαια, στό εἶδος καί τίς μορφές τῆς ποιήσεως τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ ἐπιδόθηκαν καί οἱ συνασκητές του στήν Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σάββα, Κοσμᾶς, Ἐπίσκοπος Μαϊουμᾶ, Ἀνδρέας ὁ Κρήτης καί Στέφανος ὁ Σαββαΐτης, ἀνηψιός τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ.

Ἀργότερα, καί συγκεκριμένα στά μέσα τοῦ 9ου αἰῶνος ὁ Ἰωσήφ ὁ ὑμνογράφος, μιμούμενος τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, συνέθεσε κανόνες καί στιχηρά στούς ὀκτώ ἤχους τῶν ἄλλων ἕξι ἡμερῶν τῆς ἑβδομάδος καί ὅλο αὐτό τό ἔργο τό ὀνόμασε Ὀκτάηχον Νέον. Ἔτσι, ἡ Ὀκτάηχος τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, πού περιεῖχε τά ἀναστάσιμα στιχηρά τροπάρια καί τούς ἀναστάσιμους κανόνες αὐτοῦ καί τῶν Ἁγιοσαββατῶν πατέρων, συνενώθηκε μεταγενέστερα μέ τό Ὀκτάηχον τό Νέον τοῦ Ἰωσήφ τοῦ ὑμνογράφου καί ὅλο αὐτό τό ὑλικό ἀπετέλεσε τό βιβλίο τῆς Παρακλητικῆς πού ἔχουμε σήμερα στήν Ἐκκλησία.

Ἔτσι, λοιπόν, τό βιβλίο, πού λέγεται Παρακλητική, περιλαμβάνει ὅλα τά τροπάρια πού συνέθεσαν ἅγιοι ἄνθρωποι, μεγάλου πνευματικοῦ βάθους καί ὕψους, καί ἀναφέρεται σέ ὅλες τίς ἡμέρες τῆς ἑβδομάδος καί στούς ὀκτώ ἤχους τῆς Ἐκκλησίας. Συνδυάζουν ποίηση ἐκπληκτικῶν διαστάσεων πού συνδέεται μέ τήν θαυμάσια ἐκκλησιαστική μουσική τῶν ὀκτώ ἤχων, καί ἐκτός τῆς γνώσεως τῆς θεολογίας, ἐκφράζουν ὅλες τίς ψυχικές καταστάσεις τοῦ ἀνθρώπου, ἤτοι τήν χαρά, τήν κατάνυξη, τόν θριαμβευτικό χαρακτήρα καί πολλά ἄλλα.

Θά πρέπει νά ἐπισημανθῆ ὅτι κάθε ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος ἑορτάζεται ἀπό τήν Ἐκκλησία καί ἀφιερώνεται σέ ἕνα γεγονός καί σέ συγκεκριμένους ἁγίους. Ἡ ἡμέρα τῆς Κυριακῆς, πού εἶναι ἡ πρώτη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος, εἶναι ἀφιερωμένη στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ· ἡ Δευτέρα ἀφιερώθηκε στούς ἀγγέλους· ἡ Τρίτη στόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Πρόδρομο, πού ἔπαιξε σημαντικό ρόλο στήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ· ἡ Τετάρτη στήν σύλληψη τοῦ Χριστοῦ, τόν Σταυρό καί τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο· ἡ Πέμπτη στούς ἁγίους Ἀποστόλους καί τόν λαοφιλῆ ἅγιο Νικόλαο· ἡ Παρασκευή στά Πάθη, τόν Σταυρό καί τήν Ταφή τοῦ Χριστοῦ· καί τό Σάββατο στούς ἁγίους Πατέρες, Προφῆτες καί Μάρτυρες καί ὅλους τούς κεκοιμημένους. Ἔτσι, κάθε ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος τήν ζοῦμε ἑορταστικά καί ὅλος ὁ βίος μας συνδέεται στενά μέ τόν Χριστό, τήν Παναγία καί τούς ἁγίους.

Στό τέλος τῆς Παρακλητικῆς ὡς παράρτημα δημοσιεύονται τά ἕνδεκα Ἑωθινά ἀναστάσιμα, πού ψάλλονται ὡς Δοξαστικά τήν ἡμέρα τῆς Κυριακῆς, τά ὁποῖα συνέταξε ὁ αὐτοκράτωρ Λέων ὁ Σοφός, καί τά ἀναστάσιμα Ἐξαποστειλάρια πού συνέθεσε ὁ υἱός του Βασιλεύς Κωνσταντῖνος. Ἐπίσης, δημοσιεύονται διάφοροι Τριαδικοί ὕμνοι κατ’ ἦχον, τά Ἐξαποστειλάρια ὅλης τῆς ἑβδομάδος, τά Θεοτοκία σέ κάθε ἦχο, ὁ Μικρός καί Μέγας Παρακλητικός Κανόνας.

Ὅλη ἡ Παρακλητική εἶναι ἕνα μεγαλειῶδες λειτουργικό βιβλίο πού συνδυάζει δόγμα καί προσευχή, ποίηση καί ὑμνωδία, δοξολογία καί κατάνυξη, τελικά καταγράφει ὅλη τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας. Πρόκειται γιά ἕναν πλοῦτο ὑψηλοτάτων θεολογικῶν, λογοτεχνικῶν καί πνευματικῶν προδιαγραφῶν.

Μέ τό βιβλίο τῆς Παρακλητικῆς μᾶς δίνεται ἡ δυνατότητα νά ζήσουμε ὅλο τό μυστήριο τοῦ ἀνθρώπου, ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μικρός καί μέγας, ἀλλά καί ὅλο τό μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τό τί ἔκανε ὁ Θεός γιά τόν ἄνθρωπο. Καί αὐτά ὄχι μόνο τά διαβάζουμε, ἀλλά καί τά ψάλλουμε, μέ μικρές καί δυνατές λέξεις καί ἐκφράσεις, καί ἔτσι μποροῦμε νά ἐκδιώξουμε ὅλες τίς στενοχώριες, τούς πειρασμούς, τά καθημερινά μικρά μας προβλήματα.

Ὅταν καταλάβουμε γιά ποιόν σκοπό δημιουργηθήκαμε καί πόσο μᾶς ἀγαπᾶ ὁ Θεός, τότε ὅλα τά ἄλλα πηγαίνουν στό περιθώριο τῆς ζωῆς μας καί ἡ ψυχή μας παρακαλεῖται, παρηγορεῖται καί ἐμπνέεται. Τότε ὅλη ἡ ἑβδομάδα εἶναι εὐλογημένη.

ΓΡΑΠΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ του Μητροπολίτη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. ΙΕΡΟΘΕΟΥ.

Πηγή: parembasis