Georges Gharib, Οι εικόνες της Παναγίας, Ιστορία και λατρεία, εκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1997, σελ. 183-185.
Η Παναγία Τριχερούσα είναι μία απ' τις πιο ξακουστές εικόνες της Θεοτόκου που τιμοϋνται απ' τον ορθόδοξο κόσμο. Το όνομα σημαίνει «Παναγία με τα τρία χέρια», λόγω της παρουσίας κάτω ενός τάματος
σε σχήμα χεριού που, σε άλλα αντίγραφα, παίρνει και τη μορφή ενός χεριού αληθινού. Η ασυνήθιστη λεπτομέρεια θυμίζει ένα θρυλικό επεισόδιο της ζωής του αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, που
Η εικόνα, μιά απ' τις αποδιδόμενες στον άγιο Λουκά, ανήκει στον εικονογραφικό τύπο τής Οδηγήτριας. Η Παναγία κρατάει όμως το Βρέφος στο δεξί της χέρι: είναι έπομένως μιά δεξιοκρατούσα, της οποίας το πρωτότυπο —το 'χουμε ήδη πει— βρισκόταν στον προσκυνηματικό ναό των Αβραμιτών στην Κωνσταντινούπολη, με το όνομα Αχειροποίητη.
Ζωγραφισμένη πάνω σ' ένα μεγάλο ξύλινο πίνακα (110 X 90 cm ), α νήκει στην κατηγορία των εικόνων λιτανείας. Πίσω της είναι ζωγραφισμένος ο άγιος Νικόλαος. Το κάδρο είναι καλυμμένο από μιά επιφάνεια πολύτιμου μετάλλου, πλημμυρισμένο από μεγάλους πολύτιμους λίθους, που αφήνει ακάλυπτα μόνο τα πρόσωπα και τα χέρια της Μητέρας και του Βρέφους. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια ή είκόνα ήταν καλυμμένη από νομίσματα και σιγίλλια χρυσά και ασημένια και από μικρούς σταυρούς περισσότερο ή λιγότερο πολύτιμους, χαρισμένους από γνωστές προσωπικότητες και από απλούς πιστούς ώς τάμα για χάρη που τους έγινε. Μιά πρόσφατη συντήρηση επανέφερε την εικόνα στην παλιά της λάμψη.
Η πολύτιμη είκόνα βρίσκεται στο Άγιο Όρος, στη μονή Χιλανδαρίου που είναι ένα από τα εκεί 20 μοναστήρια, αφιερωμένο στα Είσόδια της Θεοτόκου στο ναό. Τοποθετημένο κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα, στη βορειο-ανατολική ακτή της χερσονήσου, το μοναστήρι αυτό είχε δωρηθεί στους Σέρβους και έγινε απ' το 12ο αι. το σπουδαιότερο πνευματικό και πολιτιστικό τους κέντρο. Σήμερα ζουν στο μοναστήρι και έξω απ' τα τείχη του περίπου 100 Σέρβοι μοναχοί.
Η εικόνα βρίσκεται στο καθολικό, την κύρια δηλ. εκκλησία, κρεμασμένη στον τοίχο όπου ακουμπάει ο θρόνος του ηγούμενου: πράγματι, οί μοναχοί τη θεωρούν ως την αληθινή Ηγουμένη του μοναστηριού τους.
Η Παναγία Τριχερούσα είναι απ' τις πιο φημισμένες θαυματουργές εικόνες που τιμούνται στο ’γιο Όρος. Τα αντίγραφα αυτής της εικόνας είναι αμέτρητα, κυρίως στη Σερβία, στα Βαλκάνια και στη Ρωσία, όπου σημειώνουμε κυρίως εκείνη που παρήγγειλε ο πατριάρχης Νίκων το 1663 και που τοποθετήθηκε στο μοναστήρι τής Ανάστασης, το λεγόμενο «της Νέας Ιερουσαλήμ» κοντά στη Μόσχα.
Οί Ρώσοι τη γιορτάζουν τουλάχιστον δυό φορές στο ημερολόγιό τους: στις 28 Ιουνίου και στις 18 Ιουλίου. Οι Σέρβοι την τιμούν από αμνημόνευτο καιρό και πολλές απ' τις εκκλησίες τους πήραν την επωνυμία της Παναγίας Τριχερούσας.
Για τους ειδήμονες της τέχνης, η εικόνα είναι έργο έλληνα αγιογράφου του 14ου αι., για τους μοναχούς όμως του Αγίου Όρους πρόκειται για εικόνα του αγίου Λουκά, που βρέθηκε στη Δαμασκό την εποχή του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού (8ος αι.) και στον οποίο έκανε το θαύμα να του αποκαταστήσει το κομμένο του χέρι. Ο άγιος τη μετέφερε κατόπιν μαζί του στη λαύρα του Αγίου Σάββα, κοντά στα Ιεροσόλυμα, όπου πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του. Όταν πέθανε, το 749, η εικόνα παρέμεινε στο μοναστήρι ως το 13ο αι., οπότε ο ηγούμενος τη δώρισε στο Σέρβο μητροπολίτη, που λεγόταν επίσης Σάββας (+ 1237) και που βρισκόταν για προσκύνημα στους Αγίους Τόπους. Όταν αυτός επέστρεψε στην πατρίδα το δώρισε στον αδελφό του Στέφανο Νεμάνια, βασιλιά της Σερβίας, συστήνοντάς του να τη φυλάξει προσεκτικά και να την τιμήσει ως ξεχωριστό θησαυρό της οικογένειας. Αργότερα, μετά την εξάλειψη της δυναστείας και την τουρκική κατάληψη της Σερβίας, ή εικόνα μεταφέρθηκε στο ’γιο Όρος ενώ εν τω μεταξύ είχε γίνει ακόμη πιό ξακουστή λόγω των πολλών νέων θαυμάτων και τοποθετήθηκε στη μονή Χιλανδαρίου, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.
Η αφήγηση που ακολουθεΐ, και που αναφέρεται στον Ιωάννη το Δαμασκηνό, εξηγεί την παρουσία του τρίτου χεριού, το οποίο φαίνεται πάνω στην εικόνα μας. Είναι τμήμα του Βίου του αγίου που γράφτηκε, όπως φαίνεται, από κάποιο Ιωάννη και ανήκει στο 10ο αιώνα. Βασίζεται σ' ένα αληθινό γεγονός και ακριβέστερα στο δραστήριο αγώνα τοϋ αγίου για την υπεράσπιση τών Ιερών εικόνων μετά το εικονομαχικό διάταγμα που εκδόθηκε μεταξύ του 726 και του 730 απ' τον αυτοκράτορα Λέοντα τον Ίσαυρο. Ο Λέων, πολύ ερεθισμένος απ' αυτή τη συμπεριφορά, είχε προσπαθήσει να τιμωρήσει το Δαμασκηνό, ο οποίος όμως βρισκόταν σε αραβικό έδαφος, έξω δηλ. απ' τη δική του δικαιοδοσία. Βρήκε έτσι ένα τέχνασμα: έστειλε στη Δαμασκό πλαστές επιστολές που κατηγορούσαν τον Ιωάννη ότι συνωμοτούσε κατά του ηγεμόνα της δυναστείας των Ομμεύαδών, που ήταν φίλος και προστάτης του. Ο Χαλίφης, αν και εκτιμούσε πολύ την οικογένεια του κατηγορούμενου, πήρε στα σοβαρά την πληροφορία: έβαλε να κόψουν το δεξί χέρι του Ιωάννη κι έδωσε διαταγή να το κρεμάσουν στη δημόσια πλατεία ως παράδειγμα προς αποφυγή.
Όταν νύχτωσε —συνεχίζει η αφήγηση— ο Ιωάννης πήγε στην εκκλησία. Γονάτισε μπροστά στην εικόνα της Θεοτόκου. Απήγγειλε με δάκρυα την προσευχή που ήδη αναφέραμε και μετά αποκοιμήθηκε. Η Θεοτόκος του εμφανίστηκε σε όνειρο λέγοντας: «Το χέρι σου θεραπεύτηκε, πραγματοποίησε λοιπόν χωρίς αναβολή το τάμα που έκανες στην προσευχή σου». Ξυπνώντας, ο Ιωάννης αντιλήφθηκε ότι είχε θεραπευτεί. Σηκώθηκε λοιπόν και με τα χέρια σηκωμένα ψηλά έψψαλε τον ύμνο «Η δεξιά σου...» που τοποθετήσαμε απέναντι απ' την εικόνα.
Αναγνωρίζοντας τη θεϊκή επέμβαση, ο ηγεμόνας της Δαμασκού αποκατέστησε τον Ιωάννη στην εργασία καί στο άξίωμά του. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς την Ευεργέτριά του, ο Δαμασκηνός έβαλε να κάνουν ένα αφιερωματικό χέρι από ασήμι και το κρέμασε στην εικόνα δίπλα στο χέρι της Θεοτόκου. Μερικοί υποστηρίζουν ότι είχε βάλει να ζωγραφίσουν ένα χέρι πάνω στην ίδια εικόνα, απ' όπου και της δόθηκε η επωνυμία Τριχερούσα. Στη συνέχεια, η εικόνα ακολούθησε τον άγιο στο μοναστήρι του Αγίου Σάββα, για να πάρει αργότερα το δρόμο προς τη Σερβία και το Άγιο Όρος, όπως ήδη είπαμε.
Πηγή: apostoliki-diakonia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου