Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει το αύριο
Η εμπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού είναι ένα θέμα δύσκολο όχι με την έννοια ότι δεν το καταλαβαίνει κάποιος διανοητικά, αλλά με την έννοια ότι δεν μπορεί να προσλάβει με την καρδιά του την ποιότητα της φροντίδας του Θεού για εμάς.
Συνομιλήσαμε για την αδυναμία μας να εμπιστευόμαστε τον Θεό, με τον πατέρα Χαράλαμπο Παπαδόπουλο, ή πατέρα “Λίβυο” ο οποίος ζει στη νότια Κρήτη, στο χωριό Πύργος, μεταξύ Αστερουσίων Ορέων και Λιβυκού Πελάγους. «Ζω ήσυχα και απλά κάπου στο Λιβυκό Πέλαγος. Γι’ αυτό και Λίβυος» θα μας πει.
Συναντήσαμε έναν άνθρωπο χαμογελαστό, με συγκροτημένο και άμεσο λόγο σε όλη την συνομιλία μας. Ο πατήρ Χαράλαμπος είναι ένας έγγαμος ιερέας με τρία παιδιά. Ασχολείται στις ομιλίες και στα βιβλία του με την καθημερινή χριστιανική ζωή και την αντιμετώπιση και θεώρηση του πόνου. Στην συζήτησή μας αναφέρθηκε στην εσωτερική δυσκολία που δεν μας αφήνει να δοθούμε και να αφεθούμε, αλλά θέλουμε, αντιθέτως, να τα ελέγχουμε όλα στη ζωή μας. Όλα να τα τοποθετούμε σε κουτάκια, όλα να τα έχουμε ορίσει και προσδιορίσει και έτσι να ζούμε. Στην πραγματικότητα αυτό καταντάει μία νεύρωση, ένα άγχος, το οποίο όχι μόνο δεν μας δίνει ζωή αλλά μας δίνει και μια κακής ποιότητας ζωή. Η κουβέντα ξεκινά με τις άμυνές μας:
«Να δούμε ποιες είναι αυτές οι άμυνες μέσα μας, αυτοί οι ασυνείδητοι μηχανισμοί, αυτό το σκοτάδι όπως λένε οι νηπτικοί πατέρες της εκκλησίας, αυτός ο άλλος, ο αντίθετος εαυτός που λέει ο άγιος Πορφύριος, που δεν μας αφήνουν να κάνουμε αυτό το ολοκληρωτικό δόσιμο και άφημα στην πρόνοια του Θεού, δηλαδή να εμπιστευθούμε τον Θεό.
Ακούγοντας τη λέξη “έλεγχος”, το μυαλό μας πάει αυτομάτως σε έναν άνθρωπο ο οποίος θέλει όλα να τα ελέγχει και είναι ένας τελειομανής. Εάν προσέξουμε καλύτερα τη ζωή μας, αν κάνουμε μια καλύτερη ανάγνωση της καθημερινότητάς μας, θα δούμε ότι και εμείς περισσότερο ή λιγότερο στη ζωή μας μέσα έχουμε κάποιους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους θέλουμε διαρκώς να ελέγχουμε τα πράγματα. Θα δείτε δηλαδή ότι πολύς κόσμος, όλοι εμείς οι καθημερινοί άνθρωποι, αγωνιούμε. Τι κρύβεται πίσω από αυτή την αγωνία των ανθρώπων να ερμηνεύουν τα όνειρα; Τι κρύβεται πίσω από την αγωνία των ανθρώπων να διαβάζουν τα ζώδια; Να τους λένε το φλιτζάνι; Να έχουν διάφορες προλήψεις. Τώρα ας πούμε τις τελευταίες μέρες στην Κρήτη, στην ενορία μου, είχαμε μία κηδεία και όταν φεύγει ένα λείψανο από το σπίτι σπάνε ένα πιάτο».
Πολλοί επικαλούνται την έννοια της τύχης. Πώς όμως οφείλει ο χριστιανός να εκλάβει αυτή την έννοια και να μην δεχτεί ότι είναι έρμαιό της; Ο πατήρ Χαράλαμπος θα πει:
«Οι άνθρωποι πιστεύουν στην τύχη. Αλλά η τύχη δεν είναι κάτι συγκεκριμένο. Άμα ρωτήσεις έναν άνθρωπο και του πεις, πες μου τι είναι η τύχη, θα σου ορίσει ποιος είναι ο τυχερός άνθρωπος, αλλά το τι είναι τύχη δεν μπορεί να σου το πει. Γιατί η τύχη στην πραγματικότητα έχει μια μεταφυσική μέσα. Δεν μπορεί να την αγγίξει το μυαλό. Δεν ξέρει κανείς να σου πει τι είναι αυτό το πράγμα. Οπότε κι εμείς έχουμε στην καθημερινότητά μας λίγο περισσότερο κάποιους τέτοιους μηχανισμούς.
Προσέξτε έναν ωραίο και καλυμμένο μηχανισμό προσπάθειας να ελέγχουμε την πραγματικότητα, ο οποίος έχει έναν θρησκευτικό μανδύα. Ποιος; Το να ψάχνεις να βρεις διορατικό γέροντα. Δηλαδή να θέλεις να σου πει το μέλλον σου. Γιατί ο διορατικός γέροντας και το χάρισμα το διορατικό τι είναι; Ποιος είναι ο διορατικός; Ο διορατικός είναι ένας προφήτης; Τι είναι ο προφήτης κατά τη χριστιανική διδασκαλία; Αυτός που λέει το μέλλον; Όχι. Αν αυτός ήταν ο προφήτης δεν είχε καμιά διαφορά με την Αμάντα στο Ηράκλειο που λέει το φλιτζάνι. Ο προφήτης είναι αυτός ο οποίος σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είτε για έναν ολόκληρο λαό είτε για έναν άνθρωπο είτε για μια συλλογικότητα είτε για μία και μόνο ψυχή, αποκαλύπτει το θέλημα του Θεού. Αυτός είναι ο προφήτης. Δηλαδή λέει στον λαό, σε μια συλλογικότητα ή σε μια ατομικότητα, σε έναν άνθρωπο που πάει να επισκεφτεί τον άγιο Πορφύριο, κάποιον γέροντα, του αποκαλύπτει μια ξεχασμένη αλήθεια λυτρωτικής σημασίας γι΄ αυτόν. Μια αλήθεια που τον λυτρώνει, που τον οδηγεί στη μετάνοια. Αυτός είναι ο διορατικός. Διορατικός δεν είναι αυτό που λέμε, “ξέρεις πήγα σε έναν γέροντα και μου τα είπε όλα”, και απαντάει ο άλλος, “σοβαρά, πού είναι αυτός; Εκεί… Α ωραία να πάω κι εγώ να δω τι θα μου πει…”. Αυτό είναι μία συγκεκαλυμμένη, θρησκευτική ας πούμε, προσπάθεια ελέγχου.
Θέλεις να πας για να σου πει τι θα γίνει στο μέλλον σου. Δηλαδή ουσιαστικά θέλεις να ελέγξεις το μέλλον. Και τι λέει πάνω σε αυτό μια αγία γερόντισσα, πώς ονομάζει την πρόνοια του Θεού; Δεν βρήκα νομίζω ωραιότερο ορισμό “Το μυστήριο του αύριο”. Λέει, άσε βρε παιδί μου να υπάρχει το μυστήριο του αύριο… Μη θέλεις όλα να τα ελέγξεις. Μη θέλεις όλα να τα προσδιορίσεις, να τα καθορίσεις, να τα ξέρεις, να τα γνωρίζεις… Είναι άχαρη η ζωή έτσι. Χάνει την ουσία της, χάνει την έκπληξη. Χάνει την ομορφιά της. Άσε να υπάρχει το μυστήριο αυτό. Δηλαδή να ζήσεις μέσα σε αυτό το μυστήριο που λέει ο Ντοστογιέφσκι, πως τα πάντα είναι μυστήριο. Που δεν μπορώ να τα συλλάβω όλα, αλλά έχουν μια βαθιά ομορφιά. Δε χωράει μέσα στη δική μου κατανόηση, στη δική μου γνώση. Είναι αυτό που λέει ο Χριστός, ότι φτάνει το άγχος, η πίεση, ο κόπος, ο μόχθος τού σήμερα. Δεν κουραστήκατε;, λέει ο Χριστός… Δεν σας φτάνει η μέρα σήμερα, πρέπει να πιάσετε και το αύριο; Λέει μια γυναίκα, “ πάτερ ξαπλώνω να κοιμηθώ και δεν μπορώ”. Λέω γιατί; Είσαι κουρασμένη από αυτά που πέρασες;
Λέει, “όχι δεν πέρασα τίποτα. Σκέφτομαι αύριο τι θα περάσω”… Αυτό το αύριο… Δεν φτάνει δηλαδή σήμερα που κουράστηκες και εξαντλήθηκες και νιώθεις ότι πραγματικά έχεις στραγγίσει από ενέργεια και δυνάμεις, αλλά ξαπλώνεις και αντί να ηρεμήσεις σκέπτεσαι το πώς θα ξημερώσει το αύριο. Και κάνεις ουφ για το σήμερα που έφυγε και ουφ για το αύριο που έρχεται… Και ζεις μέσα σε ένα διαρκές, αέναο άγχος. Τότε τι σου προσφέρει; Εξάντληση. Τίποτε άλλο δεν θα σου προσφέρει. Για να πεις ότι θα ελέγξεις το αύριο; Αφού αυτό είναι ψέμα. Είναι ψέμα του λογισμού σου. Ούτε το επόμενο λεπτό δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Όχι το αύριο, το επόμενο λεπτό δεν περνάει από το χέρι μας. Άλλο που εμείς μπορεί να κάνουμε σχέδια και καλά κάνουμε γιατί αυτός είναι ο άνθρωπος. Αλλά με τη βαθιά πεποίθηση ότι εγώ κάνω τα σχέδιά μου όμως ο Θεός έχει τα δικά του. Και είμαι ανοιχτός στο ενδεχόμενο και στην πραγματικότητα ότι ναι δεν τα γνωρίζω όλα».
Ωστόσο ο άνθρωπος είναι πνεύμα ερευνητικό και θέλει να τα κατανοεί όλα. Μπορούμε να πούμε ότι και η περιέργεια να τα γνωρίζουμε όλα είναι μια αρετή που μας έδωσε ο Θεός για να προσλάβουμε και τις θεολογικές αλήθειες; Ο πατήρ Χαράλαμπος μας απαντά αμέσως:
Πώς όμως ο άνθρωπος σήμερα στις καταστάσεις που βιώνει μπορεί να αντιληφθεί τα γεγονότα που του συμβαίνουν και τον πονούν ή δεν κατανοεί γιατί του συμβαίνουν;:
«Είμαστε άνθρωποι. Και ζούμε σε ένα χρόνο και σε ένα χώρο. Είμαστε περιορισμένοι. Η αντίληψη, ο νους μας, η αίσθηση που έχουμε του πραγματικού είναι περιορισμένη, δεν είναι πλήρης. Είναι μερική, αυτό που βλέπουμε, αυτό που ακούμε, αυτό που αισθανόμαστε, αυτό που καταλαβαίνουμε. Δεν είναι το ολόκληρο. Μόνο οι άγιοι έχουν τέτοιες δυνατότητες ερμηνείας, όπως ο άγιος Πορφύριος, ο οποίος έβλεπε τα πράγματα, το σχέδιο που απλωνόταν. Άμα βλέπεις ένα μέρος δεν μπορείς να καταλάβεις το υπόλοιπο. Δεν μπορείς να το ερμηνεύσεις.
Βλέπουμε κάτι που συμβαίνει σήμερα. Μας φαίνεται ακατανόητο και λέμε γιατί Θεέ μου; Αν το δεις το ίδιο συμβάν μετά από είκοσι χρόνια θα πεις δόξα σοι ο Θεός. Τη στιγμή που συμβαίνει όμως έχεις μερική αντίληψη αυτού που γίνεται. Κάτι που γίνεται σήμερα επηρεάζει τη ζωή σου στο μέλλον. Αλλά δεν μπορείς να το καταλάβεις εκείνη τη στιγμή. Μόνο αν έχεις πνευματικότητα και έχεις φτάσει σε υψηλά μέτρα αρετής.
Ο άγιος Παΐσιος λέει, η θεία πρόνοια είναι ανεξιχνίαστη και ανεξερεύνητη. Στοχεύει δε στη σωτηρία του ανθρώπου και στην αιώνια ζωή. Σκοπός δηλαδή της πρόνοιας του Θεού είναι να σε οδηγήσει στο τέλος στη σωτηρία. Ο όσιος Πορφύριος λέει, είναι ασύλληπτη η γνώση του Θεού, δεν μπορούμε να τη συλλάβουμε με τον νου μας. Είναι άπειρη. Περιλαμβάνει όλα τα όντα, τα ορατά και τα αόρατα. Έσχατα και αρχαία. Όλα τα γνωρίζει ο Θεός με ακρίβεια. Σε όλο το βάθος και σε όλο το πλάτος.»
Διαβάζουμε στα βιβλία, πως οι πατέρες της εκκλησίας λένε, ότι υπήρχαμε στο νου του Θεού, πριν καν έρθουμε στον κόσμο. Κι ο Θεός γνωρίζει την ύπαρξή μας πριν εμείς τη γνωρίσουμε. Τι σημαίνει αυτό για την εμπιστοσύνη που θα οφείλαμε να έχουμε σε Αυτόν που μας δημιούργησε, αναρωτιόμαστε και ο Πατήρ Χαράλαμπος εξηγεί :
«Σημαίνει ότι ο Θεός δε συνεργάζεται μόνο με αυτό που εμείς λέμε εαυτό μας. Τι γνώση έχει ο καθένας του εαυτού του; Ελάχιστη. Οι περισσότεροι τίποτε δεν ξέρουν για τον εαυτό τους. Ο Θεός συνεργάζεται με τον βαθύτερο εαυτό μας που δεν τον ξέρουμε. Γι΄ αυτό και βλέπετε πολλούς ανθρώπους οι οποίοι εξωτερικά δεν φαίνεται να θρησκεύουν και πολύ, δεν πηγαίνουν και πολύ εκκλησία κι όμως βλέπετε ότι έχουν αρετές. Και αναρωτιέσαι πώς τις έχουν τις αρετές! Γιατί ο Θεός συνεργάζεται με αυτό που δεν βλέπουμε εμείς. Ένα κομμάτι του βαθύτερου εαυτού. Αυτό το έλεγε θυμάμαι χρόνια πριν ο π. Αντώνιος Ρωμαίος. Μεγάλος γέροντας.
Όταν του έλεγα “δεν είμαι καλά”, μου έλεγε “όχι δεν είσαι καλά αλλά δεν αισθάνεσαι καλά. Μια χαρά είσαι”. Δεν αισθάνεσαι καλά. Το βαθύτερο μέσα σου είναι μια χαρά. Εκεί πάντα λιάζει, είναι φως. Εκεί είναι εικόνα Θεού. Εκεί είναι Πνεύμα Θεού. Απλά πάνω πάνω στην επιφάνεια υπάρχει αυτή η ταραχή και η τρικυμία. Στο βάθος είναι το φως. Γι΄ αυτό βλέπετε πολλές φορές, πέρα από την ασκητική και νηπτική ζωή, άμα κανείς ηρεμήσει το νου του, μιλάω για καθημερινά απλά πράγματα όχι για σπουδαία νηπτικά κατορθώματα, άμα κάποιος μια μέρα δεν πάει στη δουλειά και ηρεμήσει σπίτι του. Αν το πετύχει αυτό για ένα δύο λεπτά αισθάνεται μια χαλάρωση, μια ευδαιμονία, μια ηρεμία. Γιατί; Γιατί έχει αφήσει να αναδυθεί από μέσα του, αφού έχει σωπάσει ο νους, αυτό το οποίο υπάρχει. Το οποίο είναι η χάρη του Θεού, η πνοή του Θεού, το κατ΄ εικόνα, το φως που υπάρχει μέσα μας. Το κρύβουν τα πάθη, οι αδυναμίες, οι σκοτούρες, οι λογισμοί, οι σκέψεις…»
Για ποιο λόγο όμως δεν μπορούμε να αφεθούμε στην πρόνοια και το σχέδιο του Θεού; Γιατί δηλαδή δυσκολευόμαστε να εμπιστευθούμε τελικά τον Θεό; Ο πατήρ Χαράλαμπος Παπαδόπουλος θα μας ξεκαθαρίσει ότι:
«Το πρώτο είναι γιατί όλοι οι άνθρωποι κατά βάθος μπερδεύουμε την έννοια της παραίτησης στον Θεό με την έννοια του παραδίδομαι. Δηλαδή μπερδεύουμε το παραιτούμαι με το παραδίδομαι. Το οποίο είναι τελείως διαφορετικό. Η παραίτηση είναι άρνηση. Δεν έχει μέσα δική μου παρουσία το “παραιτούμαι”. Ενώ το “παραδίδομαι” έχει ενέργεια μέσα, έχει κίνηση, κάνω κάτι. Δεν παραιτούμαι σε κάποιον. Παραιτούμαι από τον εαυτό μου. Παραδίδομαι σημαίνει κάνω κάποια κίνηση για να συναντήσω κάποιον. Οπότε άλλο η παραίτηση, που είναι μία άρνηση της ζωής και συχνά με ισχυρά καταθλιπτικά στοιχεία και άλλο είναι η παράδοση στον Θεό που είναι μια κίνηση συνάντησης. Και του λέω, εδώ είμαι σου παραδίδομαι. Σου δίδομαι.
Το δεύτερο είναι ότι, πολλοί άνθρωποι, και θέλει αυτό προσοχή, όλοι θα βρούμε τον εαυτό μας εκεί, αισθάνονται ότι όταν παραδοθούν στον Θεό, ότι αυτό είναι σημάδι αδυναμίας. Ότι είμαι αδύναμος αφού παραδίδομαι κάπου. Μόνος μου θα τα καταφέρω, εγώ θα τα καταφέρω κοκ. Λέει λοιπόν ο άγιος Παΐσιος ότι να κάνεις αυτό που μπορείς εσύ και μετά να αφήνεσαι στη θεία πρόνοια και στο θείο θέλημα. Δηλαδή δεν ακυρώνει αυτό τη δική μας προσπάθεια. Μερικοί ρωτάνε και λένε, μα πάτερ αν παραδίδομαι στον Θεό πού είναι η δική μου προσπάθεια; Εγώ δεν θα κάνω τίποτα; Όχι, κάνω αυτό που μπορώ, κάνω αυτό που ελάχιστα ξέρω και καταλαβαίνω, αλλά αφήνομαι στο σχέδιο του Θεού, τον εμπιστεύομαι. Λέει ο άγιος Παΐσιος ότι άμα είσαι στην έρημο και διψάς, μην περιμένεις ο Θεός να σου δώσει νερό. Πρώτα λέει θα σκάψεις. Θα τρέξεις. Θα προσπαθήσεις και αν δεν βρεις μόνος σου, θα σου δώσει ο Θεός. Αλλά πρέπει ο Θεός να δει και μια δική σου ενέργεια. Να δει και μια δική σου πρόθεση. Οπότε δεν είναι αδυναμία το να παραδίδομαι στον Θεό. Αντιθέτως είναι μία ενέργεια η οποία έχει μέσα της έναν υπαρξιακό ρεαλισμό. Ξέρω ότι δεν μπορώ όλα να τα κάνω μόνος μου. Κι όλα να τα ελέγξω.
Το τρίτο είναι ότι έχουμε μια επιθυμία γενικά στη ζωή μας, το να μην πονέσουμε, να μην κοπιάσουμε και ιδιαιτέρως στις μέρες μας. Διαμορφώνεται ένα προφίλ ανθρώπου που θέλει όλα να τα βρίσκει έτοιμα, με λιγότερο κόπο και μόχθο, με λιγότερη υπαρξιακή αγωνία. Ει δυνατόν και την αγιότητα. Θέλουμε μία γρήγορη αγιότητα. Μία γρήγορη εμπειρία του Θεού. Να διαβάσουμε ένα βιβλίο, να πάμε λίγο στην εκκλησία, να εξομολογηθούμε, να πάρουμε κι ένα κομποσχοίνι και θα δούμε το άκτιστο φως.
Δε γίνονται αυτά τα πράγματα. Θέλει έναν κόπο, έναν μόχθο, μια προετοιμασία, θέλει μία εργασία. Λέει ο γέροντας Αντώνιος Μπλουμ ότι ο Θεός δεν σου αποκαλύπτεται γιατί δεν είσαι ώριμος ακόμα να σου αποκαλυφθεί. Γιατί αν σου αποκαλυφθεί θα την τσακίσεις την αποκάλυψη αυτή. Σε κάποιους ο Θεός, δεν ξέρει κανείς γιατί, είναι ανεξιχνίαστη η βούλησή του, δίνει ένα θαύμα, μια παρουσία, ένα σημείο, ένα σημάδι, και πολλοί τι το κάνουν αυτό; Το περιφέρουν στους φίλους τους ως τρόπαιο της δικής τους δύναμης. “Εμένα μου εμφανίστηκε η Παναγία, εμένα ο άγιος τάδε με ένα θαύμα, εμένα αυτό κι εκείνο…”. Το περιφέρουν σαν λάβαρο της δικής τους καταξίωσης. Εγώ τα κατάφερα. Γιατί νήστεψα, γιατί προσευχήθηκα, γιατί είμαι ενάρετος, γιατί, γιατί… Εδώ φαίνεται η ανωριμότητα η δική μας, ότι δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τα χαρίσματα. Γιατί το χάρισμα έχει κι έναν κόπο. Έχει μια αγωνία. Πολλοί λένε, αχ να ΄μασταν κι εμείς σαν τον γέροντα Παΐσιο ή τον γέροντα Πορφύριο… Δεν είναι τόσο απλό. Διότι πρέπει να έχεις μαζί και τα υπόλοιπα που είχαν οι γέροντες αυτοί. Αρρώστιες, δοκιμασίες, πόνους, ασκήσεις, δυσκολίες κοκ. Δεν μπορείς να πάρεις μόνο το χάρισμα και όχι και το υπόλοιπο. Nα πάρεις την προίκα και όχι την άσχημη νύφη, δεν γίνεται… Εμείς θέλουμε μόνο την προίκα αλλά όχι το υπόλοιπο κομμάτι. Οπότε κάνουμε μία τρομερή άρνηση καθημερινά να δεχτούμε την πραγματικότητα της ζωής.»
Αφηνόμαστε στην αίσθηση των παραπάνω και προσπαθούμε να αφομοιώσουμε όσα ακούσαμε από τον πατέρα «Λίβυο”. Θα επανέλθουμε στο επόμενο φύλλο της «Ορθόδοξης Αλήθειας» με την συνέχεια και την ολοκλήρωση της συνέντευξης που μας παραχώρησε με αγάπη για τους αναγνώστες, ο πατήρ Χαράλαμπος Παπαδόπουλος
_____________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 19.12.2018
Πηγή: apantaortodoxiasδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 19.12.2018
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου