Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου - π. Γεώργιος Φλωρόφσκι καί π. Ἰωάννης Ρωμανίδης

Μέ τήν εὐκαιρία τῶν 40 ἐτῶν ἀπό τήν κοίμηση τοῦ μεγάλου θεολόγου π. Γεωργίου Φλωρόφσκι θά διοργανωθοῦν διάφορα Συνέδρια καί θά ἀφιερωθοῦν ὁμιλίες γιά νά μελετηθῆ τό ἔργο του. Ἤδη γιά ἕνα τέτοιο Συνέδριο πού διοργανώνει ἡ Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων ἑτοιμάζω 

    

μιά εἰσήγηση, στήν ὁποία ἀποδεικνύω τήν μεγάλη σχέση μεταξύ τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκι καί τοῦ π. Ἰωάννη Ρωμανίδη. Μάλιστα, ὁ Φλωρόφσκι θεωροῦσε τόν Ρωμανίδη ὡς τόν ὀξυνούστερο τῶν μαθητῶν του.

Στό βιβλίο πού ἔγραψα στό παρελθόν μέ τίτλο «π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ἕνας κορυφαῖος Δογματικός θεολόγος τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας» (ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου – Πελαγίας, Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θηβῶν καί Λεβαδείας) δημοσίευσα εἴκοσι πέντε (25) ἐπιστολές τοῦ Ρωμανίδη στόν Φλωρόφσκι, πού ἀνακάλυψα καί τίς ἀνέλυσα γιά νά φανῆ αὐτή ἡ συνεχής σχέση καί ἐπικοινωνία μεταξύ τους.

Δυστυχῶς, δέν μπόρεσα νά ἀνεύρω τίς ἐπιστολές τοῦ Φλωρόφσκι πρός τόν Ρωμανίδη, πού θά ἦταν ἐνδιαφέρουσες, ἀλλά ἀπό τίς ἐπιστολές τοῦ Ρωμανίδη πού δημοσιεύω φαίνονται καί οἱ ἀπόψεις πού ὑποστήριζε ὁ Φλωρόφσκι.

Ὅποιος διαβάση τίς εἴκοσι πέντε (25) αὐτές ἐπιστολές καί τήν ἀνάλυση πού γίνεται θά βρῆ πολλά αὐτοβιογραφικά στοιχεῖα τῶν δύο μεγάλων αὐτῶν ἀνδρῶν, τό περιβάλλον στό ὁποῖο ἔζησαν καί τίς ἀπόψεις τους γιά διάφορα θεολογικά καί ἐκκλησιαστικά ζητήματα. Θά διαπιστώση τήν μεγάλη σχέση πού εἶχαν μεταξύ τους καί ὅτι ὁ Ρωμανίδης ἦταν ἀληθινός μαθητής του.

Ἐδῶ θά ἐκτεθῆ τό μεγαλύτερο μέρος τῶν συμπερασμάτων μου μετά τήν παράθεση τῶν ἐπιστολῶν καί τῆς ἀνάλυσής τους.

Γράφω, μεταξύ τῶν ἄλλων:

«Οἱ διασωθεῖσες ἐπιστολές τοῦ Ρωμανίδη πρός τόν Φλωρόφσκι εἶναι σημαντικές, γιατί παρουσιάζουν τήν σχέση καί τήν ἐπικοινωνία μεταξύ τῶν δύο αὐτῶν μεγάλων θεολόγων τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος. Διαβάζοντας κανείς αὐτές τίς ἐπιστολές καταλαβαίνει ὅτι ὁ Ρωμανίδης ἦταν μαθητής τοῦ Φλωρόφσκι, αὐτός τόν καθοδήγησε στίς πρῶτες θεολογικές του μελέτες καί ἀναζητήσεις, ὁ δέ Ρωμανίδης τόν σεβόταν ὑπερβολικά καί τόν ἐνημέρωνε γιά τά πάντα. Καί αὐτό εἶναι σημαντικό, γιατί μέχρι τώρα ἀμφισβητεῖτο ἡ θεολογική σχέση τοῦ Ρωμανίδη μέ τόν Φλωρόφσκι. Καί τό χειρότερο εἶναι ὅτι, ἐνῶ ἀπό μερικούς συγχρόνους θεολόγους ἐπαινεῖται τό θεολογικό ἔργο τοῦ Φλωρόφσκι, ἐν τούτοις ἀπό τούς ἴδιους περιφρονεῖται τό θεολογικό ἔργο τοῦ Ρωμανίδη.

Βέβαια, ὅταν τελικά διαβάση κανείς συγκριτικά τό θεολογικό ἔργο τῶν δύο αὐτῶν ἀνδρῶν, καταλαβαίνει ὅτι ἔχουν κοινά σημεῖα, γιατί ὁμιλοῦν γιά τήν ἀξία τῶν ἁγίων Πατέρων, γιά τήν σημασία τῆς νηπτικῆς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας, γιά τήν διαχρονική σημασία τοῦ ἑλληνισμοῦ –στήν πραγματικότητα γιά τόν λεγόμενο ἐκχριστιανισμένο ἑλληνισμό– γιά τήν βαβυλώνεια αἰχμαλωσία τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως στήν δυτική παράδοση, γιά τήν ἀλλοίωση σέ μερικά σημεῖα τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως ἀπό τήν ρωσική θεολογία, γιά τήν ἀξία τῆς Φιλοκαλίας κλπ. Ὅμως, ὁ Ρωμανίδης προχώρησε τό θέμα τονίζοντας τήν ἀξία τῆς ἐμπειρίας, ὅπως φαίνεται στήν ἡσυχαστική παράδοση, ἀλλά καί τήν ἑνότητα τῶν Ρωμαίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, γιατί θεωροῦσε ὅτι ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία εἶχε ἐξελληνισθῆ πρίν τόν ἐκχριστιανισμό της καί ὅτι οἱ πρῶτοι Πατέρες εἶχαν ἑνότητα πίστεως, πράγμα πού ἀλλοιώθηκε μέ τήν κάθοδο τῶν Φράγκων.

Πιό συγκεκριμένα, ὁ Φλωρόφσκι ἔδινε μεγάλη σημασία στούς Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, προφανῶς γιά νά κρίνη τήν θεωρία τοῦ Ἀλέξη Χομιακώφ καί τῶν Ρώσων, ὅτι δηλαδή ἡ σχολαστική θεολογία εἶναι ἀνώτερη ἀπό τήν πατερική θεολογία καί ἡ ρωσική θεολογία ἀνώτερη καί ἀπό τίς δύο αὐτές θεολογίες. Ἐπίσης, ὁ Φλωρόφσκι ἔδινε μεγάλη βαρύτητα στήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καί ὑπογράμμιζε τήν ἀξία τοῦ βιβλίου τῆς Φιλοκαλίας. Ὁ Ρωμανίδης ἔχει καί τά τρία αὐτά σημεῖα στήν θεολογία του, ἀλλά προχώρησε τά θέματα βαθύτερα. Τόνισε τήν ἀξία τῶν Ρωμαίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, προκειμένου νά δείξη τό κακό πού προξένησαν στήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας οἱ Φράγκοι θεολόγοι. Ἐπίσης, εἶδε τήν μεγάλη ἀξία τῆς θεολογίας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καί τήν ἀξία τῆς Φιλοκαλίας, ἀναλύοντας περισσότερο τήν οὐσία τοῦ ἡσυχασμοῦ, πού συνίσταται στήν κάθαρση, τόν φωτισμό καί τήν θέωση, ἔκανε λόγο γιά τήν ἡσυχία, τήν νοερά προσευχή καί τήν θεωρία-θέα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Αὐτό σημαίνει ὅτι προχώρησε τίς θεολογικές θέσεις τοῦ Φλωρόφσκι ἀκόμη περισσότερο καί εἶδε τήν πρακτική διάσταση τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως στήν πορεία τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν θέωση. ...

Ἡ οὐσία τοῦ θέματος εἶναι ὅτι οἱ ἐπιστολές αὐτές φανερώνουν τήν στενή ἐπικοινωνία δύο μεγάλων καί κορυφαίων θεολόγων τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος καί τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, δηλαδή τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκι καί τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, καί οἱ ὁποῖοι μέ τό ἔργο τους βοήθησαν νά ἐλευθερωθῆ ἡ ὀρθόδοξη θεολογία ἀπό τήν βαβυλώνεια αἰχμαλωσία της στήν σχολαστική, ἠθικιστική καί ἰδεαλιστική νοοτροπία τῆς Δύσεως».

Νομίζω ὅτι ὅποιος ἀγνοεῖ τήν θεολογική σχέση μεταξύ τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκι καί τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, ἀγνοεῖ ταυτόχρονα ἕνα μεγάλο μέρος τῆς διδασκαλίας τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκι.

Πηγή