ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΓΑΒΡΙΗΛ, ΟΙ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΙ

Τη στιγμή που ο Θεός δημιούργησε την αόρατη κτίση, το αναρίθμητο πλήρωμα της ουράνιας ιεραρχίας απολάμβανε εν αγαλλιάσει το θεϊκό φως και κυκλικά στον Θεό περιχόρευε απλά και ατελεύτητα ανακράζοντας τον ύμνο: «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ» (Ησ. 6, 3). 

Ο Εωσφόρος όμως, το πρώτο τη τάξει τότε ουράνιο πνεύμα, το πλησιέστερο στον Θεό και παμφώτιστο από το φως Του, άντλησε υπεροψία από τα προνόμια που είχε λάβει και θέλησε να ομοιωθεί με τον Ύψιστο. Και είπε τότε εν τη διανοία του: «Στον ουρανό θ’ ανέβω και τον θρόνο μου θα υψώσω πάνω από τ’ άστρα του Θεού.
Θα πάρω θέση πάνω στο βουνό, εκεί στον μακρινό βορρά που οι θεοί συνάζονται. Θ’ ανέβω πάνω από τα σύννεφα και θα είμαι ίσος με τον Ύψιστο» (Ησ. 14, 13-14). Δεν ήταν εκ φύσεως πονηρός, αλλά από υπερηφάνεια στασίασε κατά του Δημιουργού του. Ήταν ο πρώτος που απέρριψε το καλό και επέλεξε το κακό, στρέφοντας την πλάτη στο φως για να βυθιστεί στο σκότος της στερήσεως του Θεού. Μόλις ξεστόμισε τα λόγια αυτά, εξέπεσε της ανωτέρας τάξεώς του και καταβαραθρώθηκε στην κόλαση. Καθώς έσχιζε τους ουρανούς παρέσυρε στην πτώση του πλήθος αγγέλων κάθε τάξεως και έγινε ο αρχηγός τους. Ο αριθμός τους ήταν τόσο μέγας, που στο θλιβερό τούτο θέαμα ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, αρχιστράτηγος των ουρανίων ταγμάτων, ο οποίος με την ταπεινοφροσύνη του και τη φρόνιμη υποταγή του στον Δημιουργό του, ήταν ισχυρά στερεωμένος στο φως, ρίχθηκε προς το ρήγμα, σύναξε τους αγγέλους που παρέμειναν πιστοί και φώναξε: «Πρόσχωμεν!». Την ίδια ακριβώς έκφραση χρησιμοποιεί ο διάκονος ή ο ιερέας, κατά τη θεία Λειτουργία, για να επιστήσει την προσοχή των πιστών σε σημαντικές στιγμές της (Ευαγγέλιο, Αναφορά, Ύψωση των Τιμίων Δώρων). «Πρόσχωμεν!»· με άλλα λόγια: «Προσοχή! Ας γρηγορούμε, εμείς τα δημιουργήματα, που έχουμε το προνόμιο να στεκόμαστε ενώπιον του Θεού. Ας αναγνωρίσουμε ότι είμαστε λειτουργοί Του. Ας φροντίσουμε να έχουμε αυτογνωσία και ας δούμε την πτώση όσων θέλησαν από μανία υπερηφανείας να εξισωθούν με τον Θεό!». Εις μνήμην αυτής της Συνάξεως, δηλαδή εκείνου του γεγονότος ότι συναθροίσθηκαν οι χορείες των αγγέλων υπό την παρέμβαση και καθοδήγηση του Αρχαγγέλου Μιχαήλ με επαγρύπνηση, ομόνοια και ενότητα, οι άγιοι Πατέρες, ακολουθώντας αρχαία παράδοση, θέσπισαν αυτή την εορτή προς τους αγγέλους και αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ.

Ο Αρχιστράτηγος Μιχαήλ

Ο Μιχαήλ, ο πανένδοξος και φωταυγής Ταξιάρχης των ουρανίων και ασωμάτων Δυνάμεων, εμφανίζεται συχνά στην Αγία Γραφή. Αυτόν αποστέλλει ο Θεός στους ανθρώπους να τους αναγγείλει τα διατάγματα της Δικαιοσύνης Του. 

Αυτός πρώτος εμφανίσθηκε στον Πατριάρχη Αβραάμ (Γέν. 12) και στην παιδίσκη του Άγαρ στην έρημο για να τους αναγγείλει τη γέννηση του Ισμαήλ (Γέν. 16). Στάλθηκε στον Λωτ για να τον σώσει από τα Σόδομα, που ο Θεός αποφάσισε να καταστρέψει (Γέν. 19). Όταν ο Θεός διέταξε τον Αβραάμ να θυσιάσει τον γιο του Ισαάκ, για να δοκιμάσει την υπακοή του, ο Μιχαήλ ήταν αυτός που παρενέβη την τελευταία στιγμή για να συγκρατήσει το χέρι του (Γέν. 22). Εμφανίσθηκε πάλι στον Ιακώβ και πάλεψε μαζί του μία νύκτα για να του δώσει το νέο του όνομα Ισραήλ (Γέν. 32, 23-32). Αυτός προπορευόταν του λαού του Ισραήλ όταν εξήλθε από την Αίγυπτο και του έδειχνε τον δρόμο, την ημέρα με τη μορφή στήλης νεφέλης και τη νύκτα με τη μορφή στήλης πυρός (Εξ. 13, 21). Στάλθηκε, εξάλλου, στον μάντη Βαλαάμ, καθ’ οδόν προς τον Βαλάκ, βασιλέα Μωαβιτών, για να καταραστεί τον λαό του Ισραήλ και του έφραξε τον δρόμο, στέκοντας με τη ρομφαία στο χέρι μπροστά στην όνο του (Αρ. 22, 22). Όταν ο Ιησούς του Ναυή βρισκόταν μπροστά στα τείχη της Ιεριχούς, περιμένοντας σημάδι από τον Θεό για να πολιορκήσει την πόλη, εμφανίσθηκε ενώπιόν του ο Μιχαήλ κρατώντας πάλι ρομφαία. Καθώς ο Ιησούς του Ναυή φοβήθηκε μήπως επρόκειτο για κάποιο δόλο του πονηρού, που ξέρει να μεταμορφώνεται σε άγγελο φωτός (βλ. Β΄ Κορ. 11, 14), τον ρώτησε: «Είσαι μαζί μας ή με τους εχθρούς μας;». Και ο Μιχαήλ απάντησε: «Όχι· εγώ είμαι ο αρχηγός των αγγελικών δυνάμεων του Κυρίου και τώρα μόλις ήρθα!» και τον διέταξε να τιμά εφεξής τον τόπο που μόλις αγίασε με την παρουσία του (Ιησ. 5, 13-15). Κατά την περίοδο των Κριτών, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ήρθε να εμψυχώσει τον Γεδεών και τον έστειλε να λυτρώσει τους Ισραηλίτες από την καταπίεση των Μαδιανιτών (Κρ. 6, 11). Όταν ο Δαυίδ, παρά τη θεϊκή εντολή, απέγραψε τον λαό, ο Μιχαήλ στάλθηκε από τον Θεό για να γίνει το όργανο της οργής Του. Μέσα σε μία μέρα εξολόθρευσε με τη ρομφαία του εβδομήντα χιλιάδες ανθρώπους και ήταν έτοιμος να αφανίσει και την Ιερουσαλήμ, όταν ο Κύριος, συγκινημένος από τη μετάνοια του Δαυίδ, τον σταμάτησε και του έδωσε εντολή να βάλει τη ρομφαία στη θήκη της (Α΄ Παραλ. 21). Φανερώθηκε πολλές φορές στον Προφήτη Ηλία για να τον παρηγορήσει για τα πάθη του και να τον στείλει σε αποστολή (Α΄ Βασ. 19, 5· Β΄ Βασ. 1, 15). Κατά την εισβολή του βασιλιά των Ασσυρίων Σενναχηρίμ, ο Μιχαήλ εξολόθρευσε σε μία νύκτα εκατόν ογδόντα πέντε χιλιάδες ανθρώπους στο στρατόπεδο των εισβολέων (Β΄ Βασ. 19, 35). Ο ίδιος πάλι κατήλθε εξ ουρανού στη Βαβυλώνα και στάθηκε στο μέσον της καμίνου του πυρός της καιομένης μαζί με τους Τρεις Παίδες, αναπέμποντας μαζί τους ύμνους στον Κύριο (Δαν. 3, 25 κ.ε.) και έφραξε τα στόματα των λεόντων στον λάκκο όπου είχαν ρίξει τον Δανιήλ (Δαν. 6, 23).

Οι σωστικές παρεμβάσεις του Αρχαγγέλου Μιχαήλ είναι στην πραγματικότητα αναρίθμητες, τόσο στην Παλαιά Διαθήκη όσο και μετά την έλευση του Χριστού. Αυτός ήταν που απελευθέρωσε τους Αποστόλους από τη φυλακή (Πράξ. 5, 19-20)· που στάλθηκε στον Απόστολο Φίλιππο για να βαπτίσει τον ευνούχο της βασίλισσας της Αιθιοπίας (Πράξ. 8, 26)· που εμφανίσθηκε στον εκατόνταρχο Κορνήλιο και του ζήτησε να πάει να αναζητήσει τον Πέτρο για να βαπτισθεί από αυτόν (Πράξ. 10)· αυτός πάλι ελευθέρωσε τον Πέτρο από τη φυλακή (Πράξ. 12) και επάταξε τον βασιλιά Ηρώδη που ήθελε μέσα στην παράνοιά του να λογίζεται θεός (αυτόθι)· επιπλέον εμφανίσθηκε στον Απόστολο Παύλο για να τον ενθαρρύνει στις δοκιμασίες του και έγινε για τον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο ο ερμηνευτής των Μυστηρίων του Θεού, όσον αφορά τη συντέλεια του αιώνος (Αποκ.). Ο Μιχαήλ είναι όντως αυτός που θα αναλάβει τον έσχατο πόλεμο κατά του Αντίχριστου και του διαβόλου και που θα τους κατακρημνίσει στην κόλαση (Αποκ. 12, 7) και την έσχατη ημέρα της Κρίσεως θα σταθεί με μια ζυγαριά στο χέρι για να ζυγίσει τα επίγεια έργα μας. Η εκκλησιαστική παράδοση διατήρησε τη μνήμη πολλών άλλων θαυμάτων του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, όπως λόγου χάριν εκείνο που έκανε στις Κολοσσές της Φρυγίας [6 Σεπτ.].

Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ

Στον Θεό και για τον Θεό, η δικαιοσύνη είναι αδιαχώριστη από το έλεος: «Η αγάπη και η αλήθεια συναντήθηκαν, φιλιώθηκαν η δικαιοσύνη και η ειρήνη», ψάλλει και διατρανώνει ο ψαλμωδός Δαυίδ (Ψαλμ. 84, 11). Γι’ αυτό τον λόγο δεν μπορεί κανείς να μνημονεύει τον Μιχαήλ, τον Άγγελο της δικαιοσύνης, ξεχωριστά από τον Γαβριήλ, τον Άγγελο του ελέους. 

Αποστέλλεται εκ Θεού στους ανθρώπους για να αναγγέλλει τα θαυμαστά της αγάπης Του και της ευμενείας Του εν όψει της σωτηρίας τους. Προσέφερε στον Προφήτη Δανιήλ την ερμηνεία του αινιγματικού οράματος που είδε σε σχέση με το τέλος των βασιλειών των Μήδων και των Περσών (Δαν. 8, 16) και του ανήγγειλε μια άλλη φορά ότι ο Χριστός, ο Λυτρωτής του κόσμου, έμελλε να έλθει τετρακόσια σαράντα εννέα έτη αργότερα (Δαν. 9, 21-24). Στάλθηκε εξάλλου στη γυναίκα του Μανωέ, την περίοδο των Κριτών, για να της αναγγείλει την επικείμενη γέννηση του Σαμψών. Όταν περιχαρής ο Μανωέ θέλησε να τον κρατήσει για να του παραθέσει γεύμα, ο Γαβριήλ τού απάντησε ότι δεν τρεφόταν με τέτοιου είδους τροφή και του συνέστησε να εκφράσει τις ευχαριστίες του προσφέροντας ολοκαύτωμα στον Κύριο. Στην ερώτηση ποιό ήταν το όνομά του, ο Γαβριήλ απάντησε: «Γιατί ρωτά το όνομά μου; Είναι όνομα θαυμαστό» και κατόπιν έγινε άφαντος μέσα από τη φλόγα και τον καπνό της θυσίας (Κρ. 13, 18· 20). Ανέκαθεν ήταν ο αγγελιαφόρος των θαυματουργικών γεννήσεων από στείρες ή περασμένης ηλικίας γυναίκες. Αυτός εμφανίσθηκε στον Ιωακείμ και στην Άννα για να τους αναγγείλει τη γέννηση της Θεοτόκου καθώς και στον Ζαχαρία και την Ελισάβετ σχετικά με τη γέννηση του Προδρόμου (Λουκ. 1). Έθρεψε με το μάννα εξ ουρανού τη Θεοτόκο για δώδεκα χρόνια στον ναό [21 Νοεμ.] και στάλθηκε εκ Θεού προς αυτήν για να της αναγγείλει το καλό νέο, το προσδοκώμενο από καταβολής κόσμου, δηλαδή ότι θα γεννούσε τον Σωτήρα Χριστό διά του Αγίου Πνεύματος. Ήρθε στο όνειρο του Μνήστορος Ιωσήφ, να διώξει τις αμφιβολίες που τον βασάνιζαν σχετικά με την παρθενία της Θεοτόκου (Ματθ. 1, 20). Κατά τη γέννηση του Κυρίου οδήγησε τους ποιμένες στο σπήλαιο της Βηθλεέμ, ώστε να Τον προσκυνήσουν. Προειδοποίησε τον Ιωσήφ για τα φονικά σχέδια του Ηρώδη και τον συμβούλευσε να πάρει τη Μητέρα και το Παιδί και να τους οδηγήσει στην Αίγυπτο. Όταν ο κίνδυνος πέρασε, φανερώθηκε πάλι στο όνειρό του για να του δώσει εντολή να επιστρέψει. Τη νύχτα της Αναστάσεως του Χριστού, ο Γαβριήλ κατέβηκε εξ ουρανού με ένδυμα λευκό ωσάν το χιόνι που άστραφτε από φως θεϊκό, κύλισε την πέτρα που έφραζε τον τάφο και κάθησε πάνω της. Όταν οι Μυροφόρες έφθασαν στον τόπο, τις καθησύχασε λέγοντας: «Μη φοβάστε! Ξέρω ότι εσείς ζητάτε να βρείτε τον Εσταυρωμένο Ιησού· όμως δεν είναι εδώ. Αναστήθηκε, όπως το είπε» (Ματθ. 28, 5-6). Ιδιαίτερη εόρτια σύναξη προς τον Αρχάγγελο της χαροποιούς θείας αγάπης καθιερώθηκε να επιτελούμε, μία μέρα μετά τον θείο Ευαγγελισμό της Κυρίας Θεοτόκου [26 Μαρτ.].

Έτσι, από καταβολής κόσμου και μέχρι την Ανάσταση του Χριστού και έως της συντελείας, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ είναι ο απεσταλμένος από τον Θεό για να αναγγέλλει στους ανθρώπους τα θαυμαστά του ελέους Του στο Πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού.

※

[«Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας», υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου.

Τόμ. 3ος, σελ. 78–82. Διασκευή εκ του Γαλλικού: Ξενοφών Κομνηνός.

Εκδόσεις «Ίνδικτος», Αθήνα, Απρίλιος 20122. Επιμέλεια ανάρτησης, επιλογή θέματος και φωτογραφιών, πληκτρολόγηση κειμένου: π. Δαμιανός.]

Πηγή