''Μαρία η θεόπαις''

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Αν πάντοτε εμείς οι Ορθόδοξοι, όταν γιορτάζουμε δεσποτικά γεγονότα που αναφέρονται στο Δεσπότη Χριστό καθώς και θεομητορικά που αναφέρονται στο πρόσωπο της Κυρίας Θεοτόκου, χαιρόμαστε και πανηγυρίζουμε, αφού τα ζούμε ως ένα διαρκές παρόν 

(Και τούτο, γιατί η Εκκλησία μας στη γλώσσα της χρησιμοποιεί τον ενεστώτα χρόνο και μας παρουσιάζει τα γεγονότα ως σημερινά. «Σήμερον γεννάται εκ Παρθένου», «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου», «Σήμερον πάσα κτίσις αγάλλεται και χαίρει ότι Χριστός ανέστη»).

Αν ακόμη αυτή η Θεία Λειτουργία, το παράθυρο που ανοίγουμε καθημερινά προς τον Ουρανό, είναι το διαρκές Πάσχα που μας γεμίζει από χαρά, αφού είναι μόνιμη πηγή χαράς.

Η εορτή του Γενεθλίου της Θεόπαιδος Μαρίας αποτελεί το προοίμιο της παγκοσμίου χαράς. Γι΄ αυτό γεμάτος θαυμασμό ο ιερός υμνογράφος ψάλλει: «Σήμερον της παγκοσμίου χαράς τα προοίμια· σήμερον έπνευσαν αύραι, σωτηρίας προάγγελοι· η της φύσεως ημών διαλέλυται στείρωσις»1.

Χαιρόμαστε, λοιπόν, όταν εορτάζει η Παναγία. Χαιρόμαστε στον Ευαγγελισμό. Πανηγυρίζουμε στα Εισόδια. Σκιρτούμε από αγαλλίαση στην πάνσεπτη Κοίμηση και στην εις ουρανούς Μετάσταση.

Στη Γενέθλιο όμως ημέρα γεμίζουμε από χαρά. Γι΄ αυτό και ψάλλουμε μαζί με τον ιερό υμνογράφο: «Η γέννησίς σου Θεοτόκε, χαράν εμήνυσε πάση τη οικουμένη· εκ σου γαρ ανέτειλεν ο Ήλιος της δικαιοσύνης, Χριστός ο Θεός ημών»2.

Πρώτον. Χαρά η γέννηση της Θεοτόκου. Κάτι το μεγαλειώδες, κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, γιατί «πολλές άλλες στείρες γυναίκες παρουσιάζονται στην Παλαιά Διαθήκη ότι γέννησαν εξ επαγγελίας, όπως η Σάρρα, η Ρεββέκα, η μητέρα του Σαμψών, η Άννα του Ελκανά· αλλά όλες αυτές γέννησαν όχι θηλυκά παιδιά, αλλά αρσενικά· μόνη και πρώτη η Θεοτόκος γεννήθηκε στην Παλαιά Διαθήκη θηλυκό παιδί κατ΄ επαγγελία, από τη στείρα και θεοπρομήτορα Άννα»3.

Ζωγραφίζοντας μελωδικά ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη γέννηση και την καταγωγή της θεόπαιδος Μαριάμ από τους αγίους γονείς της, οι οποίοι αξιώθηκαν τέτοιου ευλογημένου καρπού, παρομοιάζει την Παναγία με άμπελο από την οποία στάζει το θεϊκό νέκταρ που ζωογονεί τους ανθρώπους.

Γράφει ο θεοφόρος Πατήρ της Εκκλησίας: «Κλήμα με πλήθος βλαστών βλάστησε από την Άννα και άνθισε σταφύλι ολόγλυκο που πηγάζει για τους ανθρώπους το θεϊκό ποτό της αιώνιας ζωής. Δικαιοσύνη έσπειραν ο Ιωακείμ και η Άννα και θέρισαν καρπό ζωής. Φωτίστηκαν με το φως της γνώσης και ζήτησαν τον Κύριο μ’ επιμονή και τους ήρθε το γέννημα της δικαιοσύνης. Ας πάρει θάρρος η γη και τα τέκνα της Σιών. Χαρείτε που χάρη στον Κύριο το Θεό σας βλάστησε η έρημος και η στείρα έδωσε τον καρπό της. Ο Ιωακείμ και η Άννα ως όρη νοητά στάλαξαν τη δροσιά της γλυκύτητάς τους. Νιώσε ευφροσύνη, Άννα μακαριστή, που γέννησες κορίτσι. Γιατί το κορίτσι αυτό είναι η μητέρα του Θεού, η πύλη του φωτός, η πηγή της ζωής και διαγράφει το έγκλημα της γυναίκας»4.

Δεύτερον. Χαρά και για αυτό το όνομα της Θεόπαιδος Μαρίας.

Γράφει και πάλι ο χαριτωμένος Άγιος Νικόδημος επαναλαμβάνοντας όλη τη σοφία και τη θεολογία των Αγίων Πατέρων: «Το πανσέβαστο και πάντοτε ποθητό και κεχαριτωμένο όνομα της Μαρίας, προσφυέστατα και αρμοδιώτατα δόθηκε στην Αειπάρθενο Θεοτόκο, και όπως λέγει ο Ιερώνυμος, κατά πρόγνωση και βουλή του Θεού από τον Οποίον ήταν προορισμένο στο να γίνει Μητέρα Αυτού.

Και, επειδή συνέβαλαν στο μυστήριο της ενσάρκου Οικονομίας του Θεού που τελέσθηκε δι’ Αυτής τα τρία αυτά: Παντοδυναμία, η οποία ένωσε τα δύο ακρινά αντικείμενα, Θεό και άνθρωπο · Σοφία, η οποία βρήκε τον τρόπο να ενώσει δύο φύσεις σε μία υπόσταση, χωρίς να συγχύσει τα ιδιώματα των φύσεων · και Αγαθότητα, δηλαδή χάρη, η οποία θεοποίησε την ανθρώπινη φύση και την ανέβασε πάνω από τις ουράνιες δυνάμεις, για το λόγο αυτό και το όνομα της Μαρίας, που έμελλε να υπηρετήσει σε τέτοιου μεγέθους μεγάλο Μυστήριο, αυτά τα τρία περιέχει.

Πρώτον, το όνομα Μαρία παράγεται από το εβραϊκό Αϊά που σημαίνει Κύριος και ερμηνεύεται Κυρία, διότι κυριεύει και εξουσιάζει όλα τα κτίσματα ουράνια και επίγεια ως Μήτηρ Θεού και ως προς αυτό έχει την τελειότητα της δυνάμεως· επειδή δε το θεμέλιο της κυριότητος είναι η δύναμη, όπου είναι κυριότητα και εξουσία εκεί πρέπει αναγκαστικά να είναι και η δύναμη.

Δεύτερον, Μαρία ερμηνεύεται φωτισμός, κατά τον Νεοκαισαρείας Γρηγόριο που λέγει: «Μαρία εκλεκτή, το οποίο (όνομα) φωτισμός ερμηνεύεται»· επειδή δε η Σοφία ετυμολογείται από το σωτήριο φως και είναι, κατά τον Σολομώντα, «απαύγασμα φωτός αϊδίου», για το λόγο αυτό το όνομα της Μαρίας περιέχει μέσα του ως προς αυτό (δηλ. το φωτισμό) την τελειότητα της Σοφίας.

Τρίτον, Μαρία ερμηνεύεται πέλαγος, σύμφωνα με τον θείο Αμβρόσιο που λέγει «Πέλαγος στα εβραϊκά Μαριάμ ερμηνεύεται» · αλλά και στα λατινικά οι θάλασσες λέγονται Μάρια.

Το πέλαγος δε και η θάλασσα είναι σύμβολο της αγαθότητος και της χάριτος του Θεού την οποία είχε η Θεοτόκος.

Όπως η θάλασσα και το πέλαγος έχουν μέσα τους πλήθος υδάτων και δέχονται μέσα τους όλους τους ποταμούς, έτσι και η Θεοτόκος κατέχει μέσα της πλήθος χαρίτων και δέχθηκε όλους τους ποταμούς των δωρεών, μικρό μέρος των οποίων έχουν όλα τα κτίσματα νοητά και αισθητά μαζί και οι Άγγελοι και οι άνθρωποι.

Λαμβάνοντας λοιπόν η Θεοτόκος κατά πρόγνωση Θεού το μυστηριώδες όνομα Μαρία, έλαβε ταυτόχρονα και όλα όσα συμβολικά σημαίνει το όνομα αυτό: Έλαβε από τον Πατέρα τη δύναμη, ως κόρη Αυτού, προκειμένου να τελειοί στη γη ως Μητέρα εκείνο που ο Θεός τελειοί στον ουρανό ως Πατήρ.

Έλαβε τη Σοφία από τον Υιό, ως Μητέρα Αυτού, για να ξέρει να συμφιλιώνει τον ουρανό με τη γη και το Θεό με τον άνθρωπο.

Έλαβε και την αγαθότητα και τη χάρη από το Πνεύμα το Άγιον, ως Νύμφη Αυτού, για να μεταδίδει σε όλα τα κτίσματα, ουράνια και επίγεια, τις πνευματικές της δωρεές και τα χαρίσματα»5.

Σ΄ αυτήν ακουμπούμε και εμείς, στην αρχή μάλιστα του εκκλησιαστικού μας έτους. Δεν έχουμε βεβαίως να ακουμπούμε και σε κανένα άλλο πρόσωπο ή θεσμό πλην της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, διότι τα αποτελέσματα θα είναι ολέθρια.

Σ΄ αυτήν τη μεγάλη Μάνα ανοίγουμε την καρδιά μας, αφού οι καρδιές των ανθρώπων κλείνουν ερμητικά από την ιδιοτέλεια και τον εγωισμό.

Σ΄ αυτήν απευθυνόμαστε ικετευτικά, όπως το μικρό παιδί στη μητέρα του, για να μας δώσει «άνεση» όπως παρακαλούσε ο κοσμοκαλόγερος Παπαδιαμάντης, για να μας ανοίγει το δρόμο, για να μας δώσει χαρά, για να μας παρουσιάσει στον Υιό και Θεό της και να μεσιτεύει για μας που δεν έχουμε πρόσωπο να Τον κοιτάξουμε κατάματα.

Μπροστά στην τριανταφυλλιά την παρθενική, στο ρόδο το αμάραντο, στεκόμαστε ευλαβικά και με το στόμα του Θεολόγου Ιωάννου του Δαμασκηνού επαναλαμβάνουμε:

«Χαρά σ΄ εσένα, γλυκύτατο θυγάτριο της Άννας.

Σε σένα πάλι με τραβά η λαχτάρα της αγάπης.

Το βάδισμά σου το σεμνό πώς ν΄ αναπαραστήσω;

Πώς τη στολή; Το πρόσωπο το κεχαριτωμένο;

Η φρονιμάδα σου πολλή, σε σώμα νέας κρυμμένη.

Το ντύσιμό σου κόσμιο· όχι επιτηδευμένο.

Το βάδισμά σου ατάραχο, όλο συγκρατημένο, ούτε βιασύνη ούτε νωθρό.

Ύφος γλυκύ και σοβαρό. Απρόσιτο στους άνδρες.

Απόδειξη ο φόβος σου στο «Χαίρε» του Αγγέλου.

Πρόθυμη και υπάκουη πάντοτε στους γονείς σου.

Το φρόνημά σου ταπεινό στις θείες αποκαλύψεις.

Γλυκύς ο λόγος σου, ιλαρός από την ήρεμη ψυχή σου.

Δεν βρίσκω λόγια να σου πω, πώς να σε ονομάσω;

Άξιο κατοικητήριο του Θεού του Υψίστου.

Σε μακαρίζουν οι γενεές δίκαια των ανθρώπων.

Συ ιερέων καύχημα, στήριγμα βασιλέων, ελπίδα των χριστιανών.

Συ είσαι η πολύκαρπη φύτρα της Παρθενίας.

Γιατί πλατιά, από σένα, απλώθηκε της Παρθενίας το κάλλος.

Ευλογημένη είσαι συ, από όλες τις γυναίκες

κι ευλογημένος ο Καρπός, που έφερες στα σπλάχνα

κι ευλογημένοι όσοι ομολογούν πως είσαι Θεοτόκος»6.

1 Ιδιόμελον Κεκραγάριον Εσπερινού εορτής του Γενεθλίου της Υπεραγίας Θεοτόκου.

2 Απολυτίκιον εορτής του Γενεθλίου της Υπεραγίας Θεοτόκου.

3 Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Μαρία η Μητέρα του Θεού, εκδ. Βιβλιοδετική Μέλισσα, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 74

4 Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, Α΄ Λόγος εις το Γενέσιον της Θεοτόκου, κεφ. 9, ΕΠΕ 9,199

5 Αυτόθι, σελ. 75-76

6 Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, Α΄ Λόγος εις το Γενέσιον της Θεοτόκου, κεφ. 11, ΕΠΕ 9,204-206

Πηγή