Η παλιά και ιστορική μονή Λατόμου, ο ενοριακός ναός σήμερα του Οσίου Δαυίδ του εν Θεσσαλονίκη βρίσκεται στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης, κάτω από τη μονή Βλατάδων και είναι γνωστή σε
Η ιστορική Μονή Λατόμου με το σπουδαίο ψηφιδωτό
πιστούς και τουρίστες επισκέπτες από όλο τον κόσμο, λόγω της ιστορικής της αξίας, της υπέροχης θέας προς τον Θερμαϊκό και κυρίως, λόγω του σπάνιου ψηφιδωτού του 5ου αιώνα, που παρουσιάζει τον Χριστό σε νεαρή ηλικία.
Η γραφική και όμορφη περιοχή της Άνω Πόλης είναι γεμάτη με ιστορικές εκκλησίες και μια απ’ αυτές είναι και ο Όσιος Δαυίδ κοντά στην οδό Ακροπόλεως.
Η αφιέρωση του σημερινού Ιερού Ναού, άλλοτε Καθολικό της μονής Λατόμου, στον Όσιο Δαυίδ της Θεσσαλονίκης (εορτή 26 Ιουνίου) έγινε μόλις το 1921 για να τιμηθεί ο Άγιος που ασκήτεψε τον 6ο μ.Χ. στην περιοχή αυτή, τρία χρόνια, πάνω σε ένα δένδρο. Η λάρνακα του Αγίου βρίσκεται σήμερα στην Ιερά Μονή Αγίας Θεοδώρας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, καθώς ο ναός του Οσίου Δαυίδ αποτελεί μετόχι και ανήκει στην μονή της Αγίας Θεοδώρας.
Από κείμενο του τέλους του 9ου αι., είναι γνωστό ότι το Καθολικό της παλιάς μονής Λατόμου την εποχή εκείνη ήταν αφιερωμένο στο Σωτήρα Χριστό του Λατόμου, όπως επιβεβαιώθηκε ύστερα από τη θαυμαστή αποκάλυψη του σπουδαίου ψηφιδωτού της κόγχης του Ιερού.
Η προσωνυμία «του Λατόμου», ή «των Λατόμων» οφείλεται στα λατομεία πέτρας που υπήρχαν στην περιοχή. Ο ναός, αφιερωμένος ίσως στον Προφήτη Ζαχαρία ιδρύθηκε στα τέλη του 5ου αιώνα. Την ίδια εποχή ιστορήθηκε με ψηφιδωτό και τοιχογραφίες διακοσμητικού χαρακτήρα, με τη χορηγία ανώνυμης γυναίκας, η οποία ταυτίζεται με τη Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, που είχε ασπασθεί το Χριστιανισμό.
Την εποχή της Εικονομαχίας, το περίφημο ψηφιδωτό καλύφθηκε με δέρμα βοδιού και κονίαμα. Η αποκάλυψή του συνέβη στα χρόνια του αυτοκράτορα Λέοντος του Αρμενίου (813-820), στη διάρκεια ενός σεισμού. Το 12ο αιώνα το Καθολικό ανακαινίστηκε και κοσμήθηκε με νέο τοιχογραφικό διάκοσμο, ο οποίος ολοκληρώθηκε στα τέλη του 13ου – αρχές 14ου αιώνα.
Πιθανά, τον 16ο αιώνα το Καθολικό μετατράπηκε σε τζαμί. Σήμερα από το αρχικό κτίσμα λείπει το δυτικό τμήμα του. Παρόλες τις διαφοροποιήσεις και επεμβάσεις που δέχθηκε κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, είναι μνημείο μοναδικής αρχαιολογικής και ιστορικής αξίας, καθώς αποτελεί τον πρόδρομο του «σταυροειδούς» ναού με τρούλο, όπου εμφανίστηκε πολύ αργότερα (δεύτερη χιλιετία). Αρχικά ο ναός ήταν τετράγωνος, με αψίδα στα ανατολικά, στον οποίο εγγράφονταν τέσσερις καμάρες, σε σχήμα σταυρού.
Το εξαιρετικό ψηφιδωτό, που είναι τοποθετημένο στην αψίδα του ιερού, παριστάνει το «όραμα» του προφήτη Ιεζεκιήλ με το Χριστό «αγένειο» να κάθεται πάνω σε ένα πολύχρωμο φωτεινό τόξο. Πριν την τουρκοκρατία το μοναστήρι πήρε το όνομα «Χριστού Σωτήρος», ίσως από την παράσταση του περίφημου ψηφιδωτού του Καθολικού του. Κατά την τουρκοκρατία και πάλι σκεπάστηκε με κονίαμα το ψηφιδωτό από τους Τούρκους, για να αποκαλυφθεί μόλις το 1921.
Τέλος, πέρα από το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει το μνημείο και το περίφημο ψηφιδωτό του, στο ναό του Οσίου Δαυίδ υπάρχουν σημαντικές τοιχογραφίες του 12ου αιώνα, που αποτελούν σπουδαία και χαρακτηριστικά δείγματα της αγιογραφίας που γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη.
Γενικά, η σημερινή ταπεινή εκκλησία μπορούμε να πούμε ότι διατηρεί έναν από τους σημαντικότερους ψηφιδωτούς και τοιχογραφικούς διακόσμους της παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής τέχνης στον ορθόδοξο κόσμο και για το λόγο αυτό δέχεται σήμερα αρκετούς επισκέπτες από όλο τον κόσμο.
Τηλ.: (+30) 2310221506
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου