Ἡ Θεολογία τοῦ τέμπλου

Τὸ τέμπλο ἢ φράγμα δὲν εἶναι καινοτομία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀλλὰ ἀποτελεῖ συνέχεια ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη. Τό τέμπλο ἀντικατέστησε τὸ καταπέτασμα τοῦ Ναοῦ (τοῦ Σολομῶντος), ὅπου ἔκρυβε τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἀπὸ τὸν κυρίως Ναό.

Τὸ Εικονοστάσιο ἢ Τέμπλο χωρίζει τὸ Ἱερὸ Βῆμα ἀπὸ τὸν κυρίως ναό, διαχωρίζει τὴν ἁψίδα μαζὶ μὲ τὸ θυσιαστήριο. Ὡστόσο δὲν ἀποτελεῖ διαχωριστικὸ τοῖχος, ἀλλὰ συνδετικὸ κρίκο μεταξὺ τῶν δύο κόσμων, τοῦ αἰσθητοῦ καὶ τοῦ νοητοῦ.

Εἶναι ἕνα σύνορο ποὺ χωρίζει τὸν ἀνθρώπινο κόσμο (κυρίως ναὸς) ἀπὸ τὸν ἐπουράνιο (ἱερὸ βῆμα). Τὸ σημερινὸ τέμπλο ποὺ βλέπουμε στὶς ἐκκλησίες μας διαμορφώθηκε ἔτσι ἐπηρεασμένο ἀπὸ τὴν τέχνη τοῦ «μπαρὸκ» (εἰκονοστάσια Ρωσίας, Βαλκανίων, Ἱεροσολύμων καὶ Ἁγίου Ὄρους). Πάνω στὸ εἰκονοστάσι τοποθετοῦνται οἱ ἱερὲς εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ, τῆς Θεοτόκου καὶ τῶν ἄλλων ἁγίων καὶ μαρτύρων τῆς πίστης μας. Στὸ πάνω μέρος τοῦ εἰκονοστασίου βρίσκεται τὸ λεγόμενο δωδεκάορτο. Ἐπίσης τοποθετοῦνται στὸ πάνω μέρος τοῦ εἰκονοστασίου σὲ μικρὸ μέγεθος οἱ εἰκόνες τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Προφητῶν. Στὴν κορυφὴ τοποθετεῖται ὁ σταυρὸς μὲ τὴν Παναγία καὶ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Θεολόγο ποὺ ἀπεικονίζουν τὴ Σταύρωση τοῦ Χριστοῦ. Ἡ διακόσμηση μὲ τὴν ἄμπελο συνήθως συμπληρώνει τὴν ὅλη εἰκόνα τοῦ εἰκονοστασίου. Οι πιστοὶ εἶναι τὰ κλήματα ποὺ πρέπει νὰ ἑνωθοῦν μὲ τὴν ἄμπελο τὴν ἀληθινὴ γιὰ νὰ πάρουν τὴ θεία ζωὴ καὶ νὰ ἀνέβουν στὰ οὐράνια.

Τὸ Ἅγιο Βῆμα πολὺ νωρὶς συνδέθηκε μὲ τὸν χῶρο τοῦ ὑπερώου ὅπου ελαβε χώρα ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος. Συμβόλιζε ἐπίσης τὸ θεοδόχο ὄρος Σινᾶ, στὸ ὁποῖο καλυμμένο «ζόφῳ καὶ γνόφῳ καὶ θυέλλῃ» εἰσέρχεται ὂ ἱερέας σὰν ἄλλος Μωυσὴς γιὰ νὰ τελετουργήσει τὸ μυστήριο.

Πολλοὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἀσχολήθηκαν μὲ τὸ τέμπλο καὶ εἶδαν διάφορους συμβολισμούς σ’ αὐτό, ἰδιαιτέρως ὅμως ἐξαίρονται τὰ βημόθυρα, ἡ Ὡραία Πύλη.

Σ’ αὐτὰ εἶδαν την Θεοτόκο, ἢ ὁποία γίνεται ἡ θύρα τὴν ὁποία διέρχεται ὂ Χριστὸς γιὰ νὰ ἔλθει στὸν κόσμο. Ἔτσι λοιπόν μὲ τὴν διακονία Της στὸ μυστήριο τῆς Δεσποτικῆς Οἰκονομίας ἡ Κυρία Θεοτόκος ἔγινε ἡ Πύλη ποὺ βλέπει ἀνατολικά. Γι΄ αὐτὸ πρὶν ἀρχίσει τὴ Θεία Λειτουργία ὁ λειτουργὸς ἱερέας, ἀνοίγοντας τὴν Ὡραία Πύλη – ἐπὶ τῆς ὁποίας ἁγιογραφεῖται συνήθως ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου – λέγει τὸ κατανυκτικὸ τροπάριο «Τῆς εὐσπλαχνίας τὴν πύλην ἄνοιξον ἡμῖν εὐλογημένη Θεοτόκε…». Ζητᾶ ἔτσι ἀπὸ τὴν Παναγία ν’ ἀνοίξει τὴν πύλη τῆς μητρικῆς Της ἀγάπης γιὰ νὰ εἰσέλθει ὁ Χριστός μεσα στους πιστους και αυτοί να εισελθουν μεσα σ’ Αὐτόν.

Θὰ πρέπει νὰ διευκρινιστεῖ ὅτι τὸ τέμπλο δὲν εἶναι κάτι ποὺ διαχωρίζει τὸ ἱερὸ ἀπὸ τὸ βέβηλο, τὸ Ἅγιο ἀπὸ τὸ μὴ Ἅγιο. Ἴσως σὲ κάποια στιγμή – σὲ ἐποχὲς καὶ περιστάσεις δύσκολες – νὰ ἀπέκοψε τρόπον τινὰ τὸν λαὸ ἀπὸ τὴν τελεσιουργία τοῦ Μυστηρίου τῶν Μυστηρίων. Παρόλα αὐτὰ ἀντιθέτως συμβολίζει κάτι τὸ τελείως διαφορετικό.

Ἄλλες φορές ἁπλό, ἄλλες πιὸ σύνθετο, διαφορετικὸ ἀπὸ ναὸ σὲ ναὸ τὸ τέμπλο, ὅπως καὶ νὰ ἔχει, χωρίζει καὶ ταυτόχρονα ἑνώνει τὸν Οὐρανὸ μὲ τὴ Γῆ, Τὸν Θεὸ μὲ τὸν ἄνθρωπο! Ἄλλως μπορεῖ νὰ λεχθεῖ ὅτι εἶναι προορισμένο γιὰ αὐτὸν τὸν σκοπό. Προορισμένο νὰ συμβολίζει τὴ συνάντηση καὶ συμφιλίωση τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν ἄνθρωπο, τοῦ Οὐρανοῦ μὲ τὴ Γῆ, μὲ τὴ συμμετοχὴ ὁλόκληρής της Ἐκκλησίας στὴ μεσιτεία καὶ τὴν προσφορὰ τοῦ Μοναδικοῦ Μεγάλου Ἱερέα, τὸ τέμπλο δὲν μοιάζει νὰ ἔχει παρεκτραπεῖ ἀπὸ τὸ σκοπό του, ἀφοῦ σταματᾶ καὶ συλλαμβάνει, κατὰ κάποιο τρόπο, τὴν προσευχὴ τοῦ χριστιανικοῦ συνόλου, ἀντὶ νὰ τὴν ὁδηγεῖ καὶ νὰ την ἀναμειγνύει, ὅπως τὸ νερὸ ἀναμειγνύεται μὲ τὸ κρασὶ τῆς Εὐχαριστίας, στὴ θυσία τοῦ Χριστοῦ, κατὰ τὴ Θεία Λειτουργία.

Ἐξάλλου δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε πὼς κλῆρος καὶ λαὸς συμμετέχουν στὰ Μυστήρια καὶ πὼς ὅλοι μαζί, ὡς μέλη τῆς Ἐκκλησίας πορευόμαστε πρὸς τὴν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ὁ Θεός ὑπάρχει γιὰ νὰ μᾶς ἑνώνει, ὄχι γιὰ νὰ μᾶς χωρίζει. Ἡ Θεολογία τοῦ τέμπλου ἐν κατακλείδι εἶναι ὁ προορισμὸς ἐκεῖνος τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸ τοῖχος ἐκεῖνο ποὺ χωρίζει τὸ ἱερὸ ἀπὸ τὸν ὑπολοιπο Ναό, ποὺ ναὶ μὲν χωρίζει, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἑνώνει μυστικὰ Θεὸ καὶ άνθρωπο!

Πηγή: ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΗΣ