Η Μονή της Παναγίας της Γιάτρισσας

Η Μονή της Παναγίας της Γιάτρισσας είναι κτισμένη στην κορυφογραμμή του Ταυγέτου, σε υψόμετρο 1000μ. Ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Γυθείου, Οιτύλου και πάσης Μάνης και είναι αφιερωμένη στη Γένεση της Παναγίας, που γιορτάζεται στις 8 Σεπτεμβρίου

Το Μοναστήρι της “Γιάτρισσας” διοικητικά ανήκει σε δύο Νομούς Λακωνίας και Μεσσηνίας.

Η Μονή έχει οικοδομηθεί στα ερείπια αρχαίου ναού της Αθηνάς γιατρίσσης, και ο επισκέπτης μπορεί να διακρίνει δομικά στοιχεία από τον αρχαίο ναό ενσωματωμένα στο εσωτερικό του ναού.

Η αρχή της ιδρύσεως χάνεται στο ανεξερεύνητο βάθος του παρελθόντος. Οι δια στόματος πληροφορίες μαρτυρούν, ότι την τοποθεσία αυτή την είχαν διαλέξει στην αρχή οι Αρχαίοι Έλληνες, για δική τους κατοικία. Μακρυά από τις θάλασσες, για το φόβο των πειρατών και κοντά στα δάση για τη χρήση της ξυλείας και τη συντήρηση της κτηνοτροφίας, είχαν κτίσει τις κατοικίες τους ψηλά στον Ταΰγετο. Εκεί λοιπόν είχαν ανεγείρει και τους βωμούς τους.

Οι αρχαίοι Έλληνες επεδίωκαν, με κάθε τρόπο, το ψυχικό ανέβασμα. Αναζητούσαν το Θεό κυρίως στα ψηλά. Για το σκοπό αυτό είχαν εκλέξει για κατοικία των θεών των τον ψηλόν Όλυμπον. Η προτροπή του Αποστόλου Παύλου: «τα άνω ζητείτε, oυ ο Χριστός εστίν τα άνω φρονείτε μη τα επί της γης», ήταν για τους ανθρώπους της προχριστιανικής εποχής πόθος βαθύς, πάντοτε απραγματοποίητος. Έμενε διαρκώς απραγματοποίητος μέχρι της ενανθρωπήσεως και της θυσίας του θεανθρώπου, όπως σαφώς εδήλωσε ο Ιησούς λίγο προ του Πάθους Του, όταν έλεγε στους μαθητές του: «καγώ εάν υψωθώ εκ της γης, πάντας ελκύσω προς εμαυτόν».

Στον τόπον λοιπόν, αυτόν έκτισαν, αργότερα οι χριστιανοί το Ναό της Παναγίας. Στο σημείο αυτό δεν εκτί­σθη μόνο ένας ναός αλλά ολόκληρο συγκρότημα μοναστηριού, όπως άλλωστε μαρτυρείται και από την ονομασία της τοποθεσίας «Καλογερικά». Δεν είναι καθόλου απίθα­νον να πέρασε από το μέρος αυτό ο όσιος Νίκων ο «Μετανοείτε», ο οποίος για αρκετό χρόνο παρέμεινε στη Μάνη. Το βέβαιο πάντως είναι ότι ο φλογερός αυτός ιεραπόστολος είχε χτίσει στον Ταΰγετο πολλούς Ναούς. Μία μάλιστα από τις πολλές πλευρές του Ταϋγέτου, επάνω από το χωριό που λέγεται Άγιος Νίκων (Πολιάνα), ονομάζεται και σήμερα «Άγιος Νίκος». Σώζεται δε η παράδοση, ότι ο τάφος του Αγίου Νίκωνος βρίσκεται στο παλιό μοναστήρι του Προφήτου Ηλία του χωριού Λαγκάδας.

Ομοίως λείψανα του ιδίου Αγίου σώζονται στο χωριό αυτό, εντός μιας παλιάς λειψανοθήκης. Η λειψανοθήκη αυτή έχει μεταφερθεί από το Μοναστήρι του Αγιο-Λιά, όπως φαίνεται από την επιγραφή που φέρει.

Δια την Ιστορία της Μονής γράφει λεπτομέρειες ο αείμνηστος Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Σαραντόπουλος Ηγούμενος της Μονής. 5 Δεκεμβρίου 1902.

Η Μητέρα του Χριστού, η Παναγία φέρει πολλά ονόματα. Της έχουν δοθεί τιμητικώς διάφορα προσωνύμια, με δογματικό και πνευματικό περιεχόμενο. Η Παλαιά Διαθήκη μιλάει, με σύμβολα και αλληγορίες, για το Πρόσωπο της Παρθένου Μαρίας. Η δε Καινή Διαθήκη μας εξιστορεί τα γεγονότα της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού εκ της Παρθένου Μαρίας και το μοναδικό ρόλο της εις το απολυτρωτικό έργο, δια του Υιού, του ουρανίου Πατρός και ονομάζει αυτή “Παρθένον”, “Μαρίαν”, “Κεχαριτωμένη”, “Μαριάμ”, “Μητέρα του Ιησού”.

Στην Παναγία έχουν δώσει ονόματα αφ ενός, οι Πατέρες της Εκκλησίας, οι Θεολόγοι, οι Υμνογράφοι και οι Αγιογράφοι και αφ ετέρου, ο ορθόδοξος Λαός. Οι μεν πρώτοι έχουν δώσει ονόματα με θεολογικό κυρίως περιεχόμενο, οι δε χριστιανοί ονόματα, που διακηρύσσουν την αγάπη της Παναγίας για τον άνθρωπο αλλά και την πίστιν και εμπιστοσύνη αυτών σ’ αυτή. 

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε μερικά απ’ αυτά τα ονόματα που έδωκεν ο Λαός και υιοθέτησε η Ορθόδοξος Εκκλησία: “Γοργοεπήκοος”, “Γλυκοφιλούσα”, “Γρηγορούσα”, “Μεγαλόχαρη”, “Παρηγορήτρια”, “Ελευθερώτρια”, “Γιάτρισσα”, κ.α.

Για να μπορή κανείς να εμβαθύνη στην πλατειά έννοια των ονομάτων αυτών και να ερμηνεύση αυτά ορθά χρειάζεται να έχη την αρετή, το φωτισμό, τη σοφία, τη δύναμι του λόγου του Ιωάννου του Χρυσοστόμου ή του Κυρίλλου Αλεξανδρείας ή του Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως ή του Ιωάννου του Δαμασκηνού ή του Ηλία του Μηνιάτη. Τις ικανότητες δηλαδή των προσώπων αυτών, τα οποία μιλούν θεολογικώς και με πολλά εγκώμια για το σεπτό Πρόσωπο της Παναγίας Παρθένου. Χρειάζεται η πίστη αυτών και η θεολογική ικανότητα, για να μάθουμε, γιατί ο ορθόδοξος Χριστιανικός Λαός έδωσε τέτοια και τόσο ωραία ονόματα, όπως “Γλυκοφιλούσα”, “Παρηγορήτρια”, “Γιάτρισσα”, που μαρτυρούν πολλή αγάπη και μητρική τρυφερότητα και γεννούν πολλές ελπίδες στον πιστό και θρησκευτικό άνθρωπο.

Ο πιστός αυτός λαός έχει ονομάσει το Μοναστήρι αυτό της Παναγίας “Παναγία η Γιάτρισσα”. Πολλοί παραλείπουν τη λέξη, “Παναγία” και απλώς την αποκαλούν “Γιάτρισσα”.

Το ονομάζουν “Γιάτρισσα” το Μοναστήρι της Παναγίας γιατί έχει πολλή σχέση με αρρώστους. Πολλά χρόνια το επισκέπτονται άρρωστοι ή συγγενείς ασθενών από κάθε γωνιά της Ελλάδος. Πλησίον του Μοναστηριού βρίσκεται η γραφική ορεινή τοποθεσία, που ονομάζεται “Βασιλική”. Στο ωραίο αυτό τοπίο, με το Ελβετικό χρώμα, παραθέριζαν μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, πολλοί κάτοικοι του Γυθείου και των γύρω χωριών. Μέχρι του έτους 1940 ήκμαζε το Γύθειο με το εμπόριο, το διακινούμενο δια του λιμανιού του Γυθείου. Τα δε χωριά είχαν πολλούς κατοίκους. Κάθε λοιπόν καλοκαίρι, εσχηματίζετο μία πόλη επάνω εκεί στη “Βασιλική”, από τρείς έως πέντε χιλιάδες παραθεριστές. Το βουνό που προσφέρει άφθονο οξυγόνο για ψυχική ηρεμία και διαύγεια πνεύματος και όχι η θάλασσα, όπως σήμερα, τραβούσε τότε τους ανθρώπους. "Η ενδημούσα τότε ελονοσία και η φοβερή αρρώστια της φυματιώσεως ανάγκαζαν, όχι μόνο τους αρρώστους, αλλά και τους υγιείς να παραθερίζουν σε ψηλά βουνά.

Όσοι έμεναν τα καλοκαίρια στο βουνό της “Βασιλικής”, περνούσαν απαραίτητα από τη “Γιάτρισσα”. Για τους ασθενείς και τους συγγενείς τους ήταν το κέντρο της ελπίδας και της ενισχύσεως. Προσέτρεχαν στο ναό της. Γονάτιζαν μπρος στην Εικόνα της Παναγίας. Την παρακαλούσαν, με δάκρυα. Την καθικέτευαν, με παρακλήσεις και προσευχές, για την αποκατάσταση της κλονισμένης υγείας τους. Στο Μοναστήρι έψαλλαν οι άρρωστοι στη “Γιάτρισσα”: “Από των πολλών μου αμαρτιών, ασθενεί το σώμα, ασθενεί μου και η ψυχή προς σε καταφεύγω, την Κεχαριτωμένην ελπίς απηλπισμένων, συ μοι βοήθησον”.

Πολλοί από τους προστρέχοντες στη “Γιάτρισσα” εθεραπεύοντο. Επέστρεφαν στα σπίτια τους και στους συγγενείς τους και “διηγούντο όσα εποίησεν αυτοίς” η Υπεραγία Θεοτόκος. Από το δεσμό, λοιπόν, αυτόν πολλών αρρώστων με το Μοναστήρι και τις πολλές ευεργεσίες και ιάσεις που είχαν λάβει διάφοροι από την Παναγία επήρε το όνομα “Γιάτρισσα”. Ωραιότατο όνομα, που στηρίζει τους ασθενείς και χαρίζει σ’ αυτούς πολλές ελπίδες.

Πηγή: im-manis