Ο μολυβδοσκέπαστος Ευαγγελισμός στα Ταταύλα

Περιδιάβαση σε ιστορικούς Ναούς της Βασιλεύουσας

Του Αριστείδη Βικέτου*

Στους πρόποδες των Ταταούλων (τα θρυλικά Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης , που είχαν λάβει από τους Τόυρκους το πρωσονύμιο ως Gavur Tatavla (άπιστα/αλλόθρησκα Ταταύλα) ή Κüçük Atina (μικρή Αθήνα), ενδεικτικό της πληθυσμιακής σύνθεσης και της πρωτοκαθεδρίας των ορθόδοξων χριστιανών), υψώνεται ο μεγαλοπρεπής ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. 

Σήμερα η περιοχή γύρο από τον ναό ονομάζεται Ντολάπντερε και είναι σε μικρή απόσταση από το Kασίμ Πασά , όπου βρίσκεται το πατρικό σπίτι του Τ. Ερντογάν. Η γειτονιά γύρω από τον ναό είναι σήμερα φτωχική και μάλλον κακόφημη, γι’αυτό έχουν μετακινηθεί και προς το πάνω μέρος των Ταταύλων και οι λιγοστοί Ρωμιοί ορθόδοξοι ενορίτες , που απέμειναν.
Σε μας τα Ταταύλα είναι γνωστά κυρίως από το ωραίο τραγούδι «Καροτσέρη τράβα να πάμε στα Ταταύλα», που ερνηνεύει με την εξαιρετική φωνή της η Μαρίζα Κοχ. 

Ο Σκαρλάτος Βυζάντιος θεωρεί πως Ταταύλα φείλεται από τους «σταύλους» των Γενουατών της περιοχής του Γαλατά. Τα Ταταύλα συνοικίσθηκαν επί Σουλτάνου Σουλεϊμάν Α' (1520-1566) από τους αιχμαλώτους και εργάτες του πλησίον ναυστάθμου Κασίμ-Πασά, που κατάγονταν από την Κρήτη, Μάνη, Κυκλάδες και Επτάνησα.

H περιοχή Ταταύλα τοποθετείται γεωγραφικά στην ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης, πάνω από την περιοχή Κασίμ Πασά –η οποία εκτείνεται πάνω από τη βόρεια όχθη του Κεράτιου κόλπου– και βόρεια του Σταυροδρομίου. Η περιοχή εκτεινόταν στις παρυφές και τα υψώματα του ομώνυμου λόφου και ουσιαστικά μέχρι και το 18ο αιώνα αποτελούσε ένα αραιοκατοικημένο κατάφυτο προάστιο της Πόλης.

Απέναντι από το ναό του Ευαγγελισμού λειτουργούσε και Δημοτική Σχολή η οποία έκλεισε το 1980 λόγω έλλειψης μαθητών. 

Ο ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, χάρη στην φροντίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τον ένθεο ζήλο του εφημερίου του , πρωτοπρεσβύτερου Δοσίθεου Αναγνωστόπουλου, λειτουργεί όλες της Κυριακές και τις μεγάλες εορτές. Οι ακολουθίες τελούνται με υποδειγματικό τρόπο και σε ατμόσφαιρα κατάνυξης. 

Το 1857 αναγέρθηκε μικρός ναός, γνωστός με το όνομα «ξύλινος ναός». Το σχέδιο ανέγερσης του νέου καλιμάρμαρου ναού μπήκε σε εφαρμογή την εποχή του Αμπτούλ Αζίζ και στη συνέχεια του Αμπτούλ Χαμίτ Β΄ (1876-1909). Μετά την περίοδο αυτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν δόθηκε άδεια για την ανέγερση άλλου ναού. Σύμφωνα με την παράδοση η ανέγερση του μεγαλοπρεπούς μαρμάρινου ναού κράτησε 23 χρόνια, λόγω των οικονομικών δυσχερειών. Ο ναός είναι σταυροειδής με θόλο και μολυβδοσκέπαστο τρούλο με δύο εντυπωσιακά καμπαναριά με περίτεχνο μαρμάρινο εσωτερικό διάκοσμο και με διώροφο γυναικωνίτη. Αρχιτέκτονας της οικοδομής ήταν ο περίφημος την εποχή εκείνη Ταταυλιανός Πετράκης Δ. Μεϊμαρίδης. Τα εγκαίνια του ναού έγιναν με μεγαλοπρέπεια στις 27 Νοεμβρίου 1894 από τον Πατριάρχη Νεόφυτο Η΄. Ο ναός είναι ρυθμού τρίκλιτου βυζαντινού με δυτική εξωτερική πρόσοψη πρώϊμης νεογοτθικής και όψιμης ρωμανικής ιδιαιτερότητας. Ξεχωρίζουν το τέμπλο του, ο τρούλος, ο μαρμάρινος άμβωνας, τα προσκηνυτάρια με τις θαυματουργές εικόνες του Ευαγγελισμού κα της Κοίμησης της Θεοτόκου και πολλές άλλες εικόνες. Επίσης , εντυπωσιάζουν ο εσωτερικός διάκοσμος, ο οποίος «διεγείρει αίσθημα εξαιρετικής ευλάβειας» κατά τον Επίσκοπον Παμφίλου Μελισσηνό. Ο Μελισινός έγραψε ένα καταπληκτικό βιβλίο για την ιστορία των Ταταούλων , το οποίο εκδόθηκε στην Πόλη το 1913. Πριν λίγο καιρό το βιβλίο , με τίτλο«Τα Ταταύλα και η ιστορία τους», κυκλοφόρησε σε μια καινούρια έκδοση, νεοελληνική και τουρκική, εμπλουτισμένη με φωτογραφίες και αρχειακό υλικό της Κοινότητας από τον ελληνικό εκδοτικό οίκο της Κωνσταντινούπολης «Ιστός». 

Ο δάσκαλος Νίκος Ιστεκλής, ο οποίος διετέλεσε ιεροψάλτης στο ναό από το 1964 μέχρι το 1972, στο βιβλίο του «Η ιστορία των Ταταούλων» σημειώνει: «πώς να ξεχάσεις τις ατέλειωτες ουρές, που σχημάτιζαν οι ευλαβείς προσκυνητές από όλα τα σημεία της Πόλης με τις λαμπάδες στο χέρι για να προσκυνήσουν το εικόνισμα της Μεγαλόχαρης την 25ην Μαρτίου». Στα γεγονότα του 1955 ο ναός έπαθε ολοκληρωτικές ζημιές και χρειάστηκε πάνω απο μια δεκαετία για να επαναφερθεί στην αρχική του μορφή. Ανακαινίσθηκε το 2006 επί προεδρείας του Κοσμά Κοσμάογλου, οπότε μαρμαρώθηκε το Ιερό Αγίασμα των Γενεθλίων της Θεοτόκου, το οποίο βρίσκεται αριστερά του ναού. Ωστόσο, σήμερα παρουσιάζονται κάποια προβλήματα στον τρούλλο από την υγρασία και χρειάζεται να γίνουν άμεσα έργα συντήρησης. 

Οι «Αναβολές και Κατήφοροι» του π. Δοσίθεου

Ο εφημέριος του ναού π. Δοσίθεος ( Χρήστος) Αναγνωστόπουλος, ο οποίος είναι διευθυντής του γραφείου τύπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μας πρόσφερε ένα εξαιρετικό βιβλίο, που κυκλοφόρησε από τις εκδόεσεις «Ιστός». Πρόκειται για το τρίτο μυθιστόρημα της τετραλογίας "Ρωμιοί της Πόλης", που έχει τίτλο « Αναβολές και Κατήφοροι». Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί. Δεν είνα θρησκευτικό, αλλά ένα μυθιστόρημα που περιγράφει τη ζωή και τη νοοτροπία των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης σήμερα, που ζουν διασκορπισμένοι στον κόσμο.Αποτελεί μια σύγχρονη ηθογραφία και ψυχογραφία, αλλά και «κατάθεση ψυχής» των ανθρώπων αυτών, που ελάχιστα γνωρίζουν οι εξ Ελλάδος πολίτες.

«Το να ακούς ιστορίες για τους διωγμούς των Ελλήνων είναι άλλο και το να συναισθάνεσαι τον πόνο της δίωξης είναι διαφορετικό», δήλωσε στην παρουσίαση του βιβλίου ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη Νίκος Ματθιουδάκης.

Ο συγγραφέας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη και μετά τη στρατιωτική θητεία στον τουρκικό στρατό, μετανάστευσε με την οικογένειά του στη Γερμανία για να σπουδάσει και να εργαστεί. Όμως ξαναγύρισε , μετά από χρόνια πάλι πίσω, στις ρίζες του, την αιώνια Πόλη, για να υπηρετήσει ως κληρικός στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Το βιβλίο το υπογράφει ως Χρήστος Αναγνωστόπουλος, γιατί –όπως εξήγησε- όταν το έγραφε δεν ήταν ακόμη κληρικός. Φρόντισε να τονίσει ότι δεν ταυτίζεται με κανέναν από τους ήρωες του βιβλίου του, ή μάλλον –όπως διευκρίνισε- στοιχεία του χαρακτήρα του υπάρχουν σε όλους τους ήρωές του και δεν φανταζόταν ποτέ ότι θα είχε τη χαρά να ζήσει την έκδοση του βιβλίου του στην Πόλη, που τον γέννησε.

Για τα Ταταύλα και την πολλή σημαντική ιστορία τους, αλλά και το βιβλίο του Επισκόπου Παμφίλου Μελισσηνού υπόσχομαι να επανέλθω με ένα άλλο ρεπορτάζ.

*Δημοσιεύτηκε την 31η Μαρτίου 2013 στην κυπριακή εφημερίδα «Ο Φιλελεύθεος»

Πηγή