"Τοις βασιλεύσι" ή "τοις ευσεβέσι"; Απάντηση σε "προοδευτική" (και ανιστόρητη) απορία

Απολυτίκιον

Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου, νίκας τοῖς βασιλεῦσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος, καὶ τὸ σὸν φυλάττων διὰ τοῦ Σταυροῦ σου πολίτευμα

Κοντάκιον

Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινῇ πολιτείᾳ, τοὺς οἰκτιρμούς σου δώρησαι, Χριστὲ ὁ Θεός. Εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου, τοὺς πιστοὺς βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς, κατὰ τῶν πολεμίων· τὴν συμμαχίαν ἔχοιεν τὴν σήν, ὅπλον εἰρήνης, ἀήττητον τρόπαιον.

Του Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου

Τα παραπάνω τροπάρια της Υψώσεως του Σταυρού (Απολυτίκιο και Κοντάκιο) είναι δημιουργήματα μιας άλλης εποχής. Τότε που ο πρώτος πολίτης του κράτους, ο άρχοντας,ο Κυβερνήτης, είχε τον τίτλο «βασιλεύς».
Επίσης την ίδια εποχή, όπως μας λέει η ιστορία, ο χριστιανικός λαός του Βυζαντίου είχε να αντιπαλέψει με λαούς που επιβουλεύονταν την χριστιανική πίστη. Από την άποψη αυτή αν εξετάσουμε το θέμα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δικαιολογημένα χρησιμοποιούνται αυτοί οι όροι .

Όμως οι όροι «βάρβαροι» και «βασιλείς» σκανδαλίζουν πολλούς πιστούς, επειδή ο θεσμός της βασιλείας έχει εκλείψει σχεδόν στις σύγχρονες δημοκρατικές πολιτείες και βάρβαροι λαοί αντικειμενικά δεν υπάρχουν.

Έτσι έγινε προσπάθεια αντικατάστασης των λέξεων «τοις βασιλεύσι» και «κατά βαρβάρων» με τις αντίστοιχες «τοις ευσεβέσι» και «κατ΄εναντίων».

Όμως η αυθαίρετη αυτή αντικατάσταση δημιουργεί την ανάγκη να αντικατασταθούν και παρόμοιες λέξεις και σε άλλα τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνογραφίας, όπως π.χ .στα πολυσυνηθισμένα κοντάκια της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (…εύφρανον εν τη δυνάμει σου τους πιστούς βασιλείς ημών, νίκας χορηγών αυτοίς κατά των πολεμίων) και της Υπαπαντής( ..και κραταίωσον βασιλείς ους ηγάπησας) καθώς και από ευχές της Θείας Λειτουργίας.(… Έτι προσφέρομέν σοι την λογικήν ταύτην λατρείαν υπέρ της οικουμένης, υπέρ της αγίας σου Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, υπέρ των εν αγνεία και σεμνή πολιτεία διαγόντων, υπέρ των πιστοτάτων και φιλοχρίστων ημών Βασιλέων, παντός του παλατίου και του στρατοπέδου αυτών. Δος αυτοίς, Κύριε, ειρηνικόν το Βασίλειον, ίνα και ημείς, εν τη γαλήνη αυτών, ήρεμον και ησύχιον βίον διάγωμεν, εν πάση ευσεβεία και σεμνότητι.»)

Αλλά «βασιλείς, με την ευρύτερη σημασία της λέξεως, είναι όλοι όσοι έχουν εξουσία στα χέρια τους και ασκούν διοίκηση και διακυβέρνηση μικρής ή μεγάλης ομάδας ανθρώπων. Βασιλέας ακόμη, μπορούμε να πούμε ότι είναι ο κάθε άνθρωπος, που έχει να αντιπαλέψει προς τις συνεχείς επιβουλές και επιθέσεις του διαβόλου, ο οποίος είναι ο κατεξοχήν αντίπαλος και ο ασίγαστος «πολεμήτωρ» του κάθε πιστού, ο πιο άγριος, αλλαζονικός και βάρβαρος εχθρός του. Τέλος σημειώνουμε ότι ο βασιλικός χαρακτήρας του ανθρώπου, ως κυρίαρχου στη φύση δημιουργήματος του Θεού, μαρτυρείται από την ίδια την Αγία Γραφή.

Στην Π.Δ .π.χ ο Θεός ευλογώντας τους πρωτοπλάστους λέγει χαρακτηριστικά.

«Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε την γην και κατακυριεύσατε αυτής και άρχετε των ιχθύων της θαλάσσης και των πετεινών του ουρανού και πάντων των κτηνών και πάσης της γης και πάντων των ερπετών των ερπόντων επί της γης « (Γεν.1,28).

Στην Καινή Διαθήκη εξάλλου ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη γράφει τα εξής για την βασιλική ιδιότητα του ανθρώπου την οποία απέκτησε μετά την πτώση του με την «επιφάνεια της Χάριτος του Θεού»

«Και εποίησεν ημάς βασιλείαν …»(α,6) «και εποίησας αυτούς ….βασιλείς ….και βασιλεύσουσι επί της γής» (ε,10).

«Κύριος ο Θεός φωτιεί αυτούς και βασιλεύσουσιν εις τους αιώνας των αιώνων» (κβ,5).

Πηγή