Εἰς τήν ἀνατολική πλευρά τῶν Κυθήρων ἐκτείνεται ὀροσειρά μέ δύο κορυφές 300 καί 500 μέτρων περίπου. Σύμφωνα μέ τό ἱστορικό τῆς κτίσεως τοῦ προσκυνήματος τῆς Ἁγίας Μόνης, τό ὁποῖον εὑρίσκεται εἰς τόν Κώδικα τοῦ ἐπισκόπου Κυθήρων Νικηφόρου Μόρμορη καί ἐγράφη τό 1767¹, σέ μία ἀπό τίς δύο κορυφές βρισκόταν παλαιότατον ἐξωμόνιον τιμώμενον ἐπ' ὀνόματι τῆς Θεοτόκου τήν ὁποίαν ἀπεκάλουν Ἁγία Μόνη λόγῳ τοῦ ἀπομενωμένου τῆς τοποθεσίας.
Στίς 23 Σεπτεμβρίου 1766 ἕνας βοσκός ὀνόματι Βιάρος βρήκε μέσα σ' ἕνα σκίνο μιά ἀμφιπρόσωπη εἰκόνα τῆς Θεοτόκου μέ τήν ἐπιγραφή «Ἡ Μόνη τῶν πάντων ἐλπίς» καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά τήν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Εἰς τό σημεῖο πού εὐρέθη ἡ εἰκόνα εἶχε πέσει ἀστροπελέκι, τό ὁποῖον ἄφησε ἄθικτη τήν εἰκόνα ἐνῶ περιέκαυσε γύρω γύρω καί ὁ καπνός ὁδήγησε τόν νεαρό Βιάρο στήν ἀνεύρεση τῆς εἰκόνας. Ὁ τότε ἐπίσκοπος Κυθήρων Νικηφόρος Μόρμορης μέ συνοδεία ἐπεσκέφθη τόν τόπο τῆς εὐρέσεως καί εἶδε τά ἐρείπια τοῦ παμπάλαιου ναοῦ καί τῶν κελλίων, τά ὁποῖα ἄλλοτε λειτουργούσαν ὡς κοινόβιον μοναχῶν. Ἀμέσως, ὁ Νικηφόρος ἀνέλαβε πρωτοβουλία καί ἐφοδίασε ἐπιτρόπους καί ἱερεῖς μέ συστατικές ἐπιστολές γιά τήν ἀνακαίνιση τοῦ παλαιοῦ ναοῦ, ἀπευθύνοντας ἔκκληση πρός ὅλους τούς Κυθηρίους καί πιστούς χριστιανούς νά συντρέξουν τό ἔργο κατά τίς δυνάμεις του ὁ καθένας.
Τό 1803 ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κατέφυγε στά Κύθηρα μέ τά ὁποῖα ὁπωσδήποτε εἶχε ἐπαφή καί ἀλληλογραφία μέ τήν οἰκογένεια Ἀλβανάκη. Εἰς τά ἀπομνημονεύματα του ἀναφέρει μεταξύ ἄλλων καί τά ἐξῆς : «... Μιά φορά ἐπῆγα εἰς τό πανηγύρι τῆς Ἁγίας Μόνης. Αὐτό τό μοναστήρι ἦταν μεγάλο καί ἐχαλάσθη εἰς τήν πρώτη τουρκιά. Ὅταν ἐπέρασα, ἦτο μιά μάνδρα χαλασμένη καί σκεπασμένη ἡ ἐκκλησιά μέ κλάδους δένδρων. Τότε ἔταξα ὅτι «Παναγία μου βοήθησέ μας νά ἐλευθερώσωμεν τήν Πατρίδα μας ἀπό τόν Τύραννο καί θά σέ φκειάσω καθώς ἤσουν πάντα (1803)». Μέ ἐβοήθησε, καί εἰς τόν δεύτερον χρόνον τῆς ἐπαναστάσεώς μας ἐπλήρωσα τό τάμα μου καί τήν ἔφκειασα...» .²
Κατά τό 19ο αἰ. μέ τήν Ἁγία Μόνη ἔχουν συνδέσει τό ὄνομά τους οἱ ἐπίσκοποι Κυθήρων Προκόπιος Καλλονᾶς καί Εὐγένιος Μαχαιριώτης. Ὁ Καλλονᾶς ἀπό τό 1840 μέχρι τό 1855 πρωτοστάτησε στό ἔργο τῆς ἐπέκτασης καί τῆς ἀνακαίνισης τοῦ ναοῦ. ³ Διώρισε ἐπιτρόπους τόν Στέφανο Στάη καί τόν Ἰωάννη Τριάρχη. Ὁ Στάης, ὁ ὁποῖος ἀνήκει στή γνωστή οἰκογένεια πού ἀνέδειξε 4 ἁγιογράφους, ἁγιογράφος καί ὁ ἴδιος καί κατ' ἐξοχήν τῆς Μυρτιδιώτισσας, μέ τή βοήθεια τοῦ λαοῦ ἀνανέωσαν τό λεπτότατο καί ἐφθαρμένο ἀρχικό ἀσημένιο ἔνδυμα τῆς εἰκόνας καί τό ἀντικατέστησαν μέ ἐπίχρυσο, ἔργο τοῦ Νικολάου Σπιθάκη, τοῦ γνωστοῦ χρυσοχόου καλλιτέχνη τῆς Μυρτιδιώτισσας. Πάνω στό ἔνδυμα εἶναι χαραγμένο τό ὄνομα τοῦ Καλλιτέχνη μέ τή χρονολογία ΑΩΛΘ (1839) Ἰανουαρίου Κ, καθώς καί τό ὄνομα τοῦ Ἐπισκόπου Καλλονᾶ μέ τό οἰκόσημο τῆς οἰκογένειάς του.
Ἐκτός αὐτοῦ οἱ ἐπίτροποι ἀνακαίνισαν τό ναό, ἔκαναν οἰκήματα καί δεξαμενές νεροῦ γιά τούς προσκυνητές, καθώς καί ἔπιπλα τοῦ ναοῦ, ὀρειχάλκινα μανουάλια καί δύο μεγάλες καμπάνες.
Ἀργότερα ὁ Καλλονᾶς διώρισε περισσότερους ἐπιτρόπους (ἕνα ἀπό κάθε μεγάλο χωριό) γιά νά διευκολύνονται στή συλλογή τῆς ἐλεημοσύνης, κυρίως ἐλαιολάδου, ὑπέρ τοῦ Προσκυνήματος (μιά συνήθεια ἡ ὁποῖα διατηρήθηκε στά Κύθηρα μέχρι τή δεκαετία τοῦ 50).
Περί τό 1848 ἄρχισε ἡ κατασκευή τοῦ πρώτου κωδωνοστασίου. Τό 1854 ὁ Ἰωάννης Στάης τοῦ Στεφάνου, διακεκριμένος ζωγράφος γιός τοῦ προηγούμενου, ὡς πρόεδρος τῆς ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποῖα συστήθηκε γιά τίς ὑποθέσεις τοῦ προσκυνήματος ὑπογράφει συμφωνητικό μέ τόν ἀρχιμάστορα Μιχαήλ Κυπριώτη τοῦ Κων/νου ἀπό τά Κυπριωτιάνικα, ὁ ὁποῖος ἀναλαμβάνει ἐντός δύο ἐτῶν νά ἐπεκτείνει τό ναό πρός τά δυτικά καί νά διαμορφώσει τή μεγαλόπρεπη εἴσοδο, σύμφωνα μέ τό σχέδιο τό ὁποῖο παρέδωσε στά χέρια τοῦ Ἰω. Στάη⁴ τό 1855 ἐντοιχίστηκε πάνω ἀπό τήν εἴσοδο ἡ ἀναμνηστική πλάκα :
ΗΡΞΑΤΟ Η ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΙΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΤΟΥΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΕΠΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΟΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1840 ΑΠΟ ΕΞΟΜΟΝΙΟΝ ΟΠΟΥ ΗΤΟ ΠΡΟΤΕΡΟΝ ΔΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΩΣ ΤΟΥ ΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΛΛΟΝΑ ΩΣ ΑΝΗΚΟΝΤΟΣ ΕΚ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΘΡΟΝΟΝ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ, ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΔΕ ΚΑΙ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΥΣΕΒΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΤΑΥΤΗΣ ΚΑΙ ΔΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΟΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΕΚΛΕΧΘΕΝΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ, ΩΝ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΑ ΕΙΣ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΞΗΚΟΛΟΥΘΕ ΔΕ ΚΑΙ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΕΤΟΥΣ Η ΤΕΙΝΟΥΣΑ ΠΡΟΣ ΚΑΛΛΩΠΗΣΜΟΝ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΕΠΑΥΞΗΣΙΣ.
ΤΟ 1855
Τό ἔργο τοῦ Καλλονᾶ συνέχισε ὁ διαδεχθείς αὐτόν εἰς τόν θρόνον τῶν Κυθήρων Εὐγένιος Μαχαιριώτης, ἐπί τῆς ἀρχιερατείας τοῦ ὁποίου (1857-1877) ἐντοιχίστηκε ἐντός τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Μόνης ἀναμνηστική πλάκα :
ΑΝΙΔΡΥΤΕ ΜΕΝ Ο ΠΕΡΙΚΑΛΛΗΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΑΓΙΑΣ ΜΟΝΗΣ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙ ΑΥΤΟΝ ΟΙΚΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΖΗΛΩ ΘΕΟΠΡΕΠΕΙ ΤΩΝ ΣΕΠΤΩΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ ΤΟΥ ΤΕ ΕΝ ΜΑΚΑΡΙΑ ΤΗ ΛΗΞΕΙ ΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΛΛΟΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΠΑΞΙΩΣ ΑΥΤΟΝ ΔΙΑΔΕΞΑΜΕΝΟΝ ΠΑΝΙΕΡΟΤΑΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΜΑΧΑΙΡΙΩΤΟΥ ΚΕΚΟΣΜΗΤΑΙ ΔΕ ΚΑΙ ΚΑΘΩΡΑΪΣΤΑΙ ΔΙ ΕΥΠΡΕΠΩΝ ΣΚΕΥΩΝ ΤΗ ΦΙΛΟΤΙΜΩ ΤΩΝ ΕΥΣΕΒΩΝ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΤΗΣΔΕ ΟΙΚΗΤΟΡΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΕΙΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΙΝ ΤΗΣ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ ΕΙΚΟΝΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΕΝ ΑΥΤΩ ΠΡΟΣΙΟΝΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΑΚΑΜΑΤΩ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΑΥΤΗΣ. ΘΕΟΥ Δ' Η ΜΗΤΗΡ ΑΠΑΝΤΑΣ ΔΙΑΣΩΖΟΙ
ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1868
Ἀπό τό πρωτόκολλο τοῦ Κων/νου Στρατούλη, ὁ ὁποῖος ἀρχιεράτευσε εἰς τό θρόνο τῶν Κυθήρων ἀπό 1882-1892, πληροφορούμεθα ὅτι ἡ Ἁγία Μόνη ἐτέθη ὑπό τήν δικαιοδοσίαν τοῦ Δήμου Κυθηρίων καί Ποταμίων καί ὅτι «...τό ἵδρυμα τοῦτο διατελεῖ κυβερνώμενον πρό τινων ἐτῶν εἰσέτι ὑπό τεσσάρων ἐπιτρόπων προσκληθέντων ἐσχάτως ὑπό τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Κυθηρίων νά δώσωσι λόγον εἰς αὐτό ...».⁵ Τόν ἐφημέριο διώριζε ὁ Ἐπίσκοπος πότε ἀπό τό Δήμο Κυθηρίων, πότε ἀπό τό Δήμο Ποταμίων. Οἱ Δήμαρχοι ἐνεργοῦσαν μέ πρωτόκολλο τήν παράδοση καί παραλαβή σκευῶν, ἀμφίων κ.τ.λ. κατά τήν ἀλλαγή τοῦ ἐφημερίου.
Τό 1886 ὑπῆρχε ἕνας ἐφημέριος, ἕνας μοναχός καί 4 ἡλικιωμένες «ἱδίαις δαπάναις συντηρούμεναι». Ὁ Στρατούλης ἀναφέφρει ἐπίσης ὅτι κατά τήν περίοδο ἐκείνη ἡ εἰκόνα ἐλιτάνευε 7 μῆνες σέ ὅλα τά χωριά τῶν Κυθήρων.
Τό 1889 οἱ ἐπίτροποι Σπυρίδων Κορωναῖος ἀπό τόν Ποταμό, Παναγιώτης Τριάρχης ἀπό Λειβάδι καί Ἀνδρέας Δ. Φατσέας ἀπό Φατσάδικα ὑπογράφουν συμφωνητικό μέ τούς Ἀνδρέα Φατσέα τοῦ Χρήστου, λεπτουργό ἀπό Φατσάδικα, Ἀντώνη Βλαντή Νικολάου, τέκτονα ἀπό Καλοκαιρινές, Παναγιώτη Λουράντο Βρετοῦ, τέκτονα σιδηρουργό ἀπό Καλησπεριάνικα καί Παναγιώτη Λεοντσίνη τοῦ Ἐμμανουήλ, τέκτονα ἀπό τό Κεραμουτό, γιά τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ καλλιτεχνικώτατου κωδωνοστασίου. Τό ἔργο ὁλοκληρώθηκε τό 1890 καί οἱ μάστοροι ἐπληρώθησαν 150 δρχ.⁶
Κατά τό 1902 ὁ ἐπίσκοπος Εὐθύμιος Καβαθάς ἐξ' αἰτίας τῶν βουλευτικῶν ἐκλογῶν τῆς 17ης Νοεμβρίου ἀνέβαλε τή λιτάνευση τῆς εἰκόνας γιά τίς πολιτικές συναθροίσεις. Ἔτσι ἡ εἰκόνα ἀνεχώρησε ἀπό τό προσκύνημα στίς 8 Δεκεμβρίου καί ἐπέστρεψε στίς 4 Μαρτίου. Κατά τό 1903 ὁ Καβαθάς ἀπαγόρευσε τή «γύρα» τῆς Ἁγίας Μόνης «...χάριν εὐκοσμίας καί σεβασμοῦ...»⁷ καί ἔκτοτε παραμένει μονίμως στό προσκύνημα τό ὁποῖο διοικεῖ, ὅπως καί τῶν Μυρτιδίων, ἡ ἐπιτροπή τῆς Ἐγχωρίου Περιουσίας, συνεπικουρούμενη ἀπό τό Ἐκκλησιαστικό Συμβούλιο.
Ὑ π ο σ η μ ε ι ώ σ ε ι ς
Π. Τσιτσίλια : Ἡ ἱστορία τῶν Κυθήρων τ. Β΄, σελ. 160-162.
Κολοκοτρώνη Ἀπομνημονεύματα, Ἐκδόσεις Τ. Δρακόπουλου, σελ. 54.
ΓΑΚ ΤΟΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΥΘΗΡΩΝ, Ἀναφορά Ἐπισκόπου Προκοπίου Καλλονᾶ πρός τόν Ὕπαρχο Κυθήρων Δ. Λαζαρέτη, Ἀρχ/σιο 74.
ΓΑΚ ΤΟΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΥΘΗΡΩΝ, ΝΟΤΑΡΙΟΣ Γ. ΜΕΓΑΛΟΚΟΝΟΜΟΣ, βιβλίο 7, σελ. 35.
Ἀρχεῖο Ἱ. Μητροπόλεως Κυθήρων, Πρωτόκολλο Κων/νου Στρατούλη, φφ 28ν-29τ
ΓΑΚ ΤΟΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΥΘΗΡΩΝ, ΝΟΤΑΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ν. ΛΕΒΟΥΝΗΣ, ἀριθ. συμβολαίου 798/24-8-1889.ΝΟΤΑΡΙΟΣ ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΣΕΜΙΤΕΚΟΛΟΣ, ἀριθ. συμβολ. 1701/26-6-1890.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου