Δύο Καθολικά Ιερών Μονών του Αγίου Όρους αφιερωμένα στον Άγιο Νικόλαο

Ιερά Μονή Σταυρονικήτα

Καθολικό Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα

Το Καθολικό της Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα ανοικοδομήθηκε στα μέσα περίπου του 16ου αιώνα, από τον Πατριάρχη Iερεμία στα πλαίσια της γενικότερης ανακαίνισης της Μονής από την ερειπιώδη κατάσταση στην οποία ευρίσκετο.

Είναι το μόνο Καθολικό του Αγίου Όρους που λόγω έλλειψης χώρου δεν έχει τις πλάγιες ημικυκλικές κόγχες των δύο χορών των ψαλτών που αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο για τους ναούς αγιορείτικου τύπου. Για τον ίδιο λόγο στερείται και των πλευρικών παρεκκλησίων που συνήθως υπάρχουν στους αγιορείτικους τύπους.

Το Ιερό Βήμα χωρίζεται από τον κυρίως Ναό με ψηλό ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο που χρονολογείται από το 1743. Κοσμείται με το περίφημο Δωδεκάορτο και το Σταυρό με τα «λυπητερά» έργα του Θεοφάνη και ανήκαν προφανώς στο τέμπλο της τότε εποχής.

Οι τοιχογραφίες του Καθολικού, οι τρεις από τέσσερις φορητές εικόνες του τέμπλου, τα βημόθυρα, το Δωδεκάορτο, καθώς και διάφορες άλλες εικόνες, είναι έργα του μεγαλύτερου κρητικού αγιογράφου Θεοφάνη Στρελίτζα που γεννήθηκε στο Ηράκλειο στα τέλη του 15ου αιώνα.

Το Καθολικό, της μονής Σταυρονικήτα ουσιαστικά αποτελείται από δύο κτίρια διαφορετικά μεταξύ τους.

Το ένα ο κυρίως Ναός με το Άγιο Βήμα και το άλλο η Λιτή. H τοιχοποιία του κυρίως Ναού αλλά και της Λιτής είναι από λιθοδομή με εναλλασσόμενες στρώσεις ημιλαξευτών λίθων από τοπικά πετρώματα και διπλές σειρές πλίνθων. Τα ψηλά μέρη των εξωτερικών όψεων της τοιχοποιίας του κυρίως Ναού είναι επιχρισμένα και χρωματισμένα στην απόχρωση του χοντροκόκκινου.

Ιερά Μονή Οσίου Γρηγορίου

Καθολικό Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου

Το Καθολικό της Μονής Γρηγορίου, τιμώμενο στο όνομα του Αγίου Νικολάου, άρχισε να κτίζεται αμέσως μετά την πυρκαγιά του 1761. Παρουσιάζει τρεις κύριες ιστορικές φάσεις:

Η πρώτη από το 1761 έως το 1775, οπότε κτίστηκε ο κυρίως ναός με τη λιτή.

Η δεύτερη το 1840, με την κατασκευή του εξωνάρθηκα, σύμφωνα με επιγραφή στη βορειανατολική γωνία του.

Η τρίτη το 1851, με την προσάρτηση στη βορεινή πλευρά του παρεκκλησίου του οσίου Γρηγορίου. Βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς μονής και ακολουθεί το συνήθη αγιορείτικο τύπο δηλαδή του τρίκογχου, σταυροειδούς, εγγεγραμμένου με τρούλο. Είναι σχετικά μικρό Καθολικό έχει όμως διπλό νάρθηκα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο νάρθηκας φέρει ξύλινο τρούλο, στο κέντρο και επίπεδες εσωτερικά οροφές, με ξύλινη επένδυση.

Η εικονογράφηση του κυρίως ναού με τη λιτή, που ολοκληρώθηκε το 1779, από τον ιερομόναχο Γαβριήλ και το μοναχό Γρηγόριο από την Καστοριά. Παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά της μεταβυζαντινής τεχνοτροπίας, με έντονες λαϊκές επιδράσεις. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο, έχει πλούσια διακόσμηση με σκηνές από τη Παλιά και τη Καινή Διαθήκη. Αξιολογείται σαν ένα από τα σημαντικότερα σε καλλιτεχνική αξία τέμπλα του Αγίου Όρους.

Πηγή: agioritikesmnimes