Το Άγιον Όρος βρίσκεται στην χερσόνησο του Άθω της Χαλκιδικής στην Βόρεια Ελλάδα. Κατά την αρχαιότητα, στη χερσόνησο αυτή, είχαν ακμάσει πολλές ελληνικές πόλεις. Αυτές ενσωματώθηκαν στο βασίλειο της Μακεδονίας τον 4ο αιώνα προ Χριστού.
Οκτώ αιώνες αργότερα, δηλαδή τον 4ο αιώνα μετά Χριστόν, αποτέλεσε πλέον τμήμα του Βυζαντίου. Πιθανολογείται ότι εκεί την περίοδο αυτή έζησαν οι πρώτοι ασκητές.
Καταφύγιο στον Άθωνα βρίσκουν πολλοί μοναχοί τον 7ο αιώνα. Προέρχονται από περιοχές της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης, όπου την εποχή εκείνη είχαν αναπτυχθεί τα σημαντικότερα μοναστικά κέντρα.
Φυσικό επακόλουθο ήταν η οργάνωση του Αθωνικού μοναχισμού, να διαμορφωθεί πάνω σε εκείνα τα παραδοσιακά πρότυπα. Δηλαδή, οργανώνεται σε Λαύρες και σε μεμονωμένα ασκητήρια. Αργότερα, σε μικρά μοναστήρια, σε Σκήτες και σε μεμονωμένα κελιά.
Αρχική διοικητική έκφρασή του Αθωνικού Μοναχισμού ήταν η Καθέδρα των Γερόντων, της οποίας προΐστατο ο Πρώτος.
Το 963 ο Άγιος Αθανάσιος στο άκρο της ΒΑ πλευράς της Αθωνικής χερσονήσου, ιδρύει την Μεγίστη Λαύρα, το πρώτο μεγάλο μοναστήρι με κοινοβιακή οργάνωση.
Ρυθμίσεις για τον μοναχικό βίο και ειδικά προνόμια για το Άγιον Όρος, θεσπίστηκαν και κατοχυρώθηκαν καθ' όλη την διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Την διατήρηση των ειδικών προνομίων και την κατοχύρωση ορισμένων "ευνοϊκών" συνθηκών πέτυχαν οι Αγιορείτες μοναχοί και μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς το 1435 και μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, πρωτεύουσας του Βυζαντίου, το 1453.
Από την ίδρυση της Μεγίστης Λαύρας και μετά, έγιναν πολλές ανακατατάξεις στα μοναστικά καθιδρύματα. Τον 12ο αιώνα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περισσότερα από εκατό μοναστήρια ανεξάρτητα του μεγέθους. Από όλα αυτά τα μοναστικά καθιδρύματα, συνολικά είκοσι μονές κατοχυρώνονται που διατηρούνται μέχρι σήμερα, ενώ αρχαιότερες μονές μετατρέπονται σε κελιά, είτε ερημώνονται και καταργούνται.
Τον14ο αιώνα, το Άγιον Όρος με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο υπάγεται πλέον και τυπικά στην πνευματική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Ο αιώνας αυτός σηματοδοτείται με την κίνηση των Ησυχαστών.
Ο ησυχασμός αποτέλεσε το επίκεντρο πνευματικής ζωής του Ορθόδοξου μοναχισμού, με κύριο εκφραστή τον Αγιορείτη Γρηγόριο τον Παλαμά. Στα χρόνια που επακολούθησαν όμως, συχνές επιδρομές και λεηλασίες στις μονές του Αγίου Όρους και παράλληλα ασφυκτικές φορολογήσεις τους, επέφεραν την οριστική ή προσωρινή ερήμωση σε πολλές από αυτές.
Παρ' όλα αυτά μεγάλο μέρος των κειμηλίων, διασώθηκαν χάρη στην επινοητικότητα και τον ζήλο των μοναχών. Οι δύσκολες εκείνες συνθήκες συνέβαλαν στην επιλογή της ιδιόρρυθμης ζωής στις μονές καθώς και στην επιλογή της κελλιώτικης ζωής μεγάλου μέρους των αγιορειτών μοναχών.
Παράλληλα οργανώθηκαν και ιδρύθηκαν αρκετές Σκήτες είτε σε μορφή οικισμού, είτε σε μορφή συγκροτήματος. Στις δύσκολες αυτές εποχές για το Άγιον Όρος, σημαντικός ήταν ο ρόλος, η οικονομική συμβολή και η επιρροή βαλκανικών και άλλων χωρών του βορρά, σε μονές, σκήτες και κελιά. Η επιρροή αυτή ήταν φυσικό να αποτυπωθεί και στο ίδιο το δομημένο περιβάλλον, ιδιαίτερα τον 19ο και αρχές του 20ου αιώνα, συμπληρώνοντας το σύνθετο της βυζαντινό και μεταβυζαντινό αρχιτεκτονικό ψηφιδωτό.
Το 1912 έγινε η απελευθέρωση του Αγίου Όρους και αποτελεί από τότε αυτοδιοίκητο τμήμα της ελληνικής επικράτειας. Σήμερα η Ιερά Κοινότητα, που εδρεύει στις Καρυές, και οι είκοσι κυρίαρχες μονές με τα εξαρτήματά τους, συνεχίζουν την ίδια την Ορθόδοξη μοναστική παράδοση του Αγίου Όρους.
Εκεί η συσσωρευμένη αγιορείτικη κληρονομιά από την μία πλευρά και η αδιάλειπτη συνέχιση του μοναχισμού από την άλλη, δίκαια το χαρακτηρίζουν Ζωντανό Μνημείο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου