«Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν» (Ματθ.19,19/22.39. Λουκ.10,27), η οποία συνίσταται στην προς εαυτόν αγάπη ως δημιουργήματος κατ’ εικόνα του Θεού και επομένως σημαίνει ν’ αγαπάς τον εαυτό σου «εν τω Θεώ» και το Θεό εν εαυτώ.
Η φιλαυτία-πάθος συνιστά διαστροφή της ενάρετης φιλαυτίας, αποτελεί στροφή στην «ιδίαν» (εμπαθή) αγάπη, δηλαδή στην εγωιστική αγάπη του εαυτού, την αγάπη του πεπτωκότος εγώ, που αποστράφηκε το Θεό και στράφηκε προς τον αισθητό κόσμο, ζώντας από τότε βίο σαρκικό και καθόλου πνευματικό.
Για τον τελευταίο λόγο, γενικά η φιλαυτία ορίζεται ως αγάπη ή πάθος για το σώμα και «τας εμπαθείς ροπάς» του.
-------------------------------------------------
Κάτα βάση η φιλαυτία είναι προφανώς συνδεμένη με την ηδονή: είναι αναζήτηση της αισθητής, σαρκικής ηδονής, που αποβαίνει καθοριστική στη διαδικασία της πτώσης του ανθρώπου. Μάλιστα η φιλαυτία συνδέεται με την άγνοια του Θεού η οποία την ενισχύει και αντίστροφα κι η φιλαυτία ενισχύει την άγνοια του Θεού.
-------------------------------------------------
Ταυτόχρονα με την αδιάκοπη και πολύμορφη αναζήτηση της ηδονής, η φιλαυτία ωθεί τον άνθρωπο στην αποφυγή της οδύνης, η οποία ακολουθεί αναπόφευκτα την ηδονή.
Επειδή ο άνθρωπος είναι αληθής ύπαρξη και οντότητα μόνο «εν τω Θεώ», αγαπώντας τον εαυτόν του ανεξάρτητα του Θεού, δε μπορεί πραγματικά ν’ αγαπά τον ίδιο τον εαυτό του και αυταπατάται πιστεύοντας ότι τον αγαπά. Ο Άγιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας γράφει ότι «ο φίλαυτος είναι αυτός που αγαπά μόνο τον εαυτό του, με αποτέλεσμα να μην έχει αγάπη ούτε για τον εαυτό του».
-------------------------------------------------
Ο φίλαυτος όχι μόνο δεν αγαπά τον εαυτό του, αλλά χωρίς να το γνωρίζει τον μισεί. Πράγματι, αρνούμενος το Θεό, καθώς αγαπά αποκλειστικά τον εαυτό του, αρνείται τον ίδιο τον εαυτό του στη βάση του είναι του (ως εικόνα Θεού), πραγματοποιώντας πνευματική αυτοκτονία.
-------------------------------------------------
Έτσι ο φίλαυτος άνθρωπος διακόπτει την άσκηση των αρετών (που είναι σύστοιχες του προσανατολισμού του προς το Θεό) και ανοίγει τη πόρτα στα πάθη, προξενώντας τη μεγαλύτερη βλάβη στον εαυτό του, καθώς τα πάθη εισάγουν μέσα του ασθένειες, ταραχές, σχίσματα, και οδύνες κάθε είδους.
-------------------------------------------------
Ο φίλαυτος μισεί και τον Θεό και τον συνάνθρωπό του.
Αντιθέτως η αγάπη του ανθρώπου προς τον Θεό και προς τον εαυτό του «εν τω Θεώ», συνεπάγεται για τον άνθρωπο την αγάπη προς τον πλησίον. Όπως ο άνθρωπος έτσι και ο κάθε πλησίον του είναι φορέας της εικόνας του Θεού, ονομάζεται υιός Θεού εξ υιοθεσίας και θεός κατά χάριν. Κάθε άνθρωπος είναι συνάνθρωπος και αδελφός στο πρόσωπο του οποίου ξαναβρίσκει το Θεό και ξαναβρίσκεται στο σώμα ή τουλάχιστον ξαναβρίσκει ένα άλλο μέλος του ιδίου σώματος, μένα άλλο τμήμα της ενιαίας ανθρωπίνης φύσης.
-------------------------------------------------
Ο φίλαυτος στερείται κάθε αυθεντικής σχέσης με τον πλησίον του. Δεν αντιλαμβάνεται πλέον στον πλησίον του αυτό που συνιστά το βάθος της ύπαρξης και οντότητάς του και διακόπτει την πνευματική κοινωνία μαζί του. Κατ’ αυτό τον τρόπο λοιπόν αναπτύσσονται επιφανειακές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, όπου κυριαρχούν η αμοιβαία παραγνώριση και μάλιστα η αμφιμονοσήμαντη άγνοια η αναισθησία των μεν έναντι των δε και η απουσία αληθινής κοινωνίας. Για τον φίλαυτο οι άλλοι άνθρωποι παύουν να είναι οι εγγύς, οι αδελφοί -όντας όλοι παιδιά του ιδίου Πατέρα- και κοινωνοί εν τω Θεώ της ιδίας φύσης, για να καταστούν αποξενωμένοι και ακόμη χειρότερα: αντίπαλοι και εχθροί.
-------------------------------------------------
Ο φίλαυτος επιζητεί την αυτοεπιβεβαίωση και το ίδιο συμφέρον αντί να επιδιώκει το όφελος και το καλό των άλλων. Ο πλησίον του αποτελεί πλέον, συχνότατα, γι’ αυτόν ένα απλό μέσο απόκτησης των ηδονών, τις οποίες θέλει να φτάσει και καταλήγει έτσι να υποβιβάζεται από τον φίλαυτο στην τάξη των αντικειμένων.
-------------------------------------------------
Εξίσου πιθανό είναι ο πλησίον ν’ αποτελεί για το φίλαυτο ένα ανταγωνιστή, ένα αντίπαλο που απειλεί την αυτοεπιβεβαίωσή του και την αναζήτηση της ηδονής, οπότε κατευθύνει εναντίον του όλη την επιθετικότητά του.
-------------------------------------------------
Εκεί όπου υπάρχει η αγάπη του Θεού ισχύει «τα πάντα και εν πάσι Χριστός»(Κολασ.3,11) και «ουκ ένι Έλλην και Ιουδαίος, περιτομή και ακροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δούλος, ελεύθερος» (Κολασ.3,11), «ουκ ένι άρσεν και θήλυ» (Γαλ.3,28). Εκεί όπου υπάρχει η φιλαυτία, βλέπουμε αντίθετα μόνο αντιθέσεις, αντιπαλότητες, φθόνο, ζηλοτυπίες, διχόνοιες, έχθρες, φιλονικίες, επιθετικότητα και όλες τις εκδηλώσεις-καρπούς του πάθους αυτού, όπως την έλλειψη κοινωνίας, την αδικία, την εκμετάλλευση των μεν από τους δε, και μάλιστα τους φόνους και του πολέμους.
-------------------------------------------------
Η φιλαυτία εμφανίζεται λοιπόν βαθιά παθογόνος σε πολλά επίπεδα και θεωρείται από τους Αγίους Πατέρες, και ως προς τη φύση και ως προς τα αποτελέσματα, ως χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός ανόητου και άφρονα ανθρώπου -καθώς και η ίδια η φιλαυτία είναι ανόητη-, και βαθιά παράλογου.
-------------------------------------------------
Τα παθογόνα αποτελέσματά της οφείλονται στο γεγονός ότι η ίδια είναι νόσος, συνισταμένη στην πάρα φύση αναστροφή μιας φυσικής ροπής του ανθρώπου: της αγάπης προς τον ενάρετο εαυτό, άρρηκτα συνδεδεμένης προς την αγάπη του Θεού και την αγάπη προς τον πλησίον.
Από το βιβλίο: Η θεραπευτική των πνευματικών νοσημάτων
Αποσπάσματα από την ενότητα: Η Φιλαυτία
Jean Claude Larchet
Εκδ.: Αποστολική Διακονία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου