Ἡμερήσιος λατρευτικός κύκλος προσευχῆς

Του Μητρ. Γόρτυνος κ. Ιερεμία

Τά κηρύγματα, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, πού ἀκοῦτε κάθε Κυριακή ἀπό τούς ἱερεῖς σας στήν θεία Λειτουργία, ἀναφέρονται στήν Ὀρθόδοξη πίστη μας. Πρέπει νά μάθουμε τήν πίστη μας καί νά εἴμαστε ἕτοιμοι καί τό αἷμα μας νά χύσουμε γι ̓ αυτήν. 

Τήν ἅγια πίστη μας ἡ Ἐκκλησία μας τήν ἔκανε τραγούδι, τήν ἔκανε ψαλμωδία θέλω νά πῶ, καί τήν ἔβαλε στήν θεία Λατρεία.

Ναί, ἡ Λατρεία μας, ἀγαπητοί μου, αὐτά, δηλαδή, πού ἀκοῦμε ἀπό τούς Ψάλτες μας στήν Ἐκκλησία πού πηγαίνουμε, ἔχουν ὅλη τήν πίστη μας, ἔχουν ὅλα τά δόγματα τοῦ «Πιστεύω» μας. Καί ἡ προσευχή πού κάνουμε μόνοι μας στό σπίτι μας πρέπει νά εἶναι ἡ ἴδια. Πρέπει νά ἐξαρτᾶται ἀπό τήν θεία Λατρεία καί νά μήν εἶναι μόνο προσευχή γιά ἀτομικά μας αἰτήματα. Ἡ χριστιανική ζωή μας πρέπει νά κινεῖται στούς κύκλους τῆς θείας Λατρείας τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας. 

Πρῶτος κύκλος εἶναι ὁ ἡμερήσιος. Ἡ ἡμέρα, ἀγαπητοί μου, πρέπει νά ἀρχίζει ἀπό τόν Θεό καί νά τελειώνει μέ τόν Θεό. Πρέπει νά ἀρχίζουμε τήν ἡμέρα μέ προσευχή καί νά τήν τελειώνουμε μέ προσευχή. Ὅταν ξυπνᾶμε τό πρωί πρέπει νά λέμε τήν ὀρθρινή μας προσευχή. Ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου εἶναι μεγάλη. Τό ἐννοῶ ὅτι δέν μπορεῖ νά λέτε ὅλη τήν Ἀκολουθία αὐτή, γιατί εἶστε ἐργαζόμενοι ἄνθρωποι καί δέν ἔχετε χρόνο. Ἄς εἶναι καλά τά Μοναστήρια μας, πού κάνουν καθημερινά τήν Ὀρθρινή Ἀκολουθία. Ἀλλά πρέπει νά βρίσκουμε καί ἐμεῖς στόν κόσμο λίγο χρόνο γιά νά κάνουμε τήν πρωινή προσευχή μας. Ὅλα τά σπίτια τῶν Ὀρθο- δόξων, χριστιανοί μου, μαζί μέ τό ἱερό Εὐαγγέλιο, τά ἅγια εἰκονίσματα καί τό καντήλι, πρέπει νά ἔχουν καί τήν ἱερή Σύνοψη. Στήν ἱερή Σύνοψη λοιπόν ὑπάρχουν λίγα φύλλα πού ἔχουν τήν πρωινή προσευχή. Ὅ,τι μπορεῖτε, ἀνάλογα μέ τόν χρόνο πού ἔχετε, διαβάστε ἀπό ἐκεῖ. Ὁπωσ- δήποτε πρέπει νά λέτε τό «Ἐξεγερθέντες τοῦ ὕπνου προσπίπτομέν Σοι, ἀγαθέ...» καί τά ἄλλα δύο ἑωθινά τροπάρια πού εἶναι στήν συνέχεια· νά λέτε ἐπίσης τόν ὕμνο τῆς Παναγίας μας «Τήν Τιμιωτέραν τῶν Χερουβίμ...» καί τέλος νά λέτε τήν Δοξολογία. Στήν πρωινή μας προ- σευχή πρέπει νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό γιά τήν νύχτα πού πέρασε καί νά Τόν παρακαλοῦμε γιά τήν καινούργια μέρα πού μᾶς ἦλθε. Προσωπικά, μαζί μέ τά ἄλλα πού λέγω στήν πρωινή μου προσευχή, λέγω καί αὐτά τά σύντομα καί ἁπλᾶ λόγια: «Παναγία μου – λέγω – Σ ̓ εὐχα- ριστῶ γιά τήν καινούργια μέρα πού μοὔδωκες. Εὐλόγησέ την νά εἶναι εἰρηνική καί ἀναμάρ- τητη. Νά μήν κάνω κακό τήν ἡμέρα αὐτή καί νά μήν πάθω κακό». Καί τελειώνω λέγοντας: «Τήν πᾶσαν ἐλπίδα μου εἰς Σέ ἀνατίθημι, Μῆτερ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν με ὑπό τήν σκέπην Σου». Στήν ἀγκαλιά τῆς Παναγίας καί κάτω ἀπό τήν Σκέπη Της νά περνᾶμε τίς ἡμέρες μας, ἀδελφοί μου. 

Τέλείωσε ἡ ἡμέρα καί ἦλθε ἡ ἑσπέρα. Μέ τήν ἑσπέρα ἀρχίζει ἡ ἄλλη ἡμέρα καί γι ̓ αὐτό κάνουμε μιά ἄλλη Ἀκολουθία πού τήν λένε Ἑσπερινό. Καί ἐδῶ θά πῶ πάλι: Ἄς εἶναι καλά τά εὐλογημένα Μοναστηράκια μας πού κάνουν κάθε μέρα τόν Ἑσπερινό καί κρατοῦν τήν πα- ράδοση τῆς ὀρθόδοξης Λατρείας μας. Ἀλλά καί ἐμεῖς, χριστιανοί μου, στόν κόσμο πρέπει νά κάνουμε Ἑσπερινό, ἔστω κάτι ἀπό τήν Ἀκολουθία αὐτή. Ἀπό τήν Σύνοψη πάλι, κατά τίς 6 τό ἀπόγευμα, νά λέτε κάθε μέρα διαβαστά τό «Φῶς ἱλαρόν» καί τό «Καταξίωσον, Κύριε, ἐν τῇ ἑσπέρᾳ ταύτῃ ἀναμαρτήτους φυλαχθῆναι ἡμᾶς...». Αὐτό τό λίγο καί μικρό πού θά κάνετε μόνοι σας σᾶς δένει μέ τήν Ἐκκλησία, γιατί ἡ Ἐκκλησία ἔκανε τίς προσευχές αὐτές.

Καί προτοῦ νά κοιμηθεῖτε τό βράδυ, πάλι νά κάνετε τήν προσευχή σας. Εἶναι πολύ ἀναγκαία ἡ βραδυνή προσευχή, χριστιανοί μου, πιό ἀναγκαία ἀπό τίς ἄλλες. Καί ξέρετε ποιό εἶναι τό μυστικό; Τό μυστικό εἶναι ὅτι τήν νύχτα ἐμεῖς κοιμώμαστε, ἀλλά ὁ ἐχθρός μας διά- βολος δέν κοιμᾶται. Καί ὁ τρισκατάρατος αὐτός ἐκμεταλλεύεται τήν νύχτα στόν ὕπνο μας τό ὑποσυνείδητό μας, πού δέν κοιμᾶται, καί πετάει σ ̓ αὐτό τήν «σαβούρα» του ὡς ἀκάθαρτους λογισμούς καί ἐπιθυμίες. Γι ̓ αὐτό λοιπόν εἶναι ἀναγκαία ἡ προσευχή μας πρίν ἀπό τόν ὕπνο· καί τό νόημα τῆς προσευχῆς αὐτῆς εἶναι ὅτι παραδίδουμε καί τήν ψυχή καί τό σῶμα μας στόν Θεό, γιά νά μᾶς προστατέψει ἀπό τόν πονηρό. «Ἀπόδειπνο» λέγεται ἡ βραδυνή αὐτή προσευχή. Νά κάνετε, χριστιανοί μου, τό Ἀπόδειπνο μαζί μέ ὅλη σας τήν οἰκογένεια. Ἐννοῶ καί τά παιδιά σας καί τά μικρούλια ἀκόμη παιδάκια σας. Κι ἄν ἀπό τόν κόπο τῆς ἡμέρας δέν μπορεῖτε νά κάνετε ὅλο τό Ἀπόδειπνο, κάνετε κάτι ἀπό αὐτό. Ἰδιαίτερα συνιστῶ νά λέτε τό «Πιστεύω», τό «Ἄσπιλε, ἀμόλυντε...» καί τό «Καί δός ἡμῖν, Δέσποτα...». 

Ἔρχεται ἡ νύχτα. Σᾶς εὔχομαι νά ἔχετε ὕπνο τήν νύχτα, γιατί εἶναι ἀναγκαῖος ὁ ὕπνος, γιά σᾶς τούς ἐργαζόμενους ἰδιαίτερα, ἀλλά καί γιά ὅλους μας. Τόσο πολύ εἶναι ἀναγκαῖος ὁ ὕπνος, ὥστε τά κείμενά μας τόν λένε «φυσίζωο», γιατί δίνει ζωή· καί ἀκόμη ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει εἰδική εὐχή πού διαβάζει ὁ ἱερεύς στόν ἄνθρωπο πού δέν ἔχει ὕπνο. Ἀλλά ἄν ποτέ, χριστιανοί μου, ἔχετε ἀϋπνία, τότε, ἔτσι ὅπως εἶστε ξαπλωμένοι στό κρεββάτι, νά κάνετε ἀπό μέσα σας προσευχή καί νά λέτε τό τροπάριο «Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυ- κτός...». Γιατί τήν νύχτα γίνεται μιά ἄλλη Ἀκολουθία προσευχῆς, πού τήν λέμε Μεσονυκτικό. Καί κύριο τροπάριο τοῦ Μεσονυκτικοῦ εἶναι τό «Ἰδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται...». 

Τί ὡραῖα, χριστιανοί μου, νά κυλάει ἔτσι ἡ ἡμέρα μας καί ἡ νύχτα μας μέ τόν Θεό. Θά ἔχουμε ἔτσι μιά γαλήνη ψυχῆς καί θά ζοῦμε τόν Παράδεισο πρίν ἀπό τόν Παράδεισο. Ἀλλά στά Μοναστήρια μας, πού οἱ εὐλογημένοι Μοναχοί καί Μοναχές μας θέλουν ὅλη- ὅλη τήν ἡμέρα νά τήν ἔχουν ἀφιερωμένη στόν Θεό, κάνουν καί ἄλλες προσευχές. Στήν Ἐκκλησία μας ὑπάρχει ἕνα ὡραῖο βιβλίο πού τό λέμε Ὡρολόγιο. Λέγεται ἔτσι γιατί ἔχει τήν Ἀκολουθία τῶν «Ὡρῶν». Ὁ Δαυίδ εἶχε πεῖ «ἑπτάκις τῆς ἡμέρας ᾔνεσά σε», Θεέ μου (Ψαλμ. 118,164). Καί μέ βάση τόν λόγο αὐτό τοῦ Δαυίδ ἡ Ἐκκλησία μας ἔκανε ἑπτά τίς λειτουργικές Ἀκολουθίες της. Πρώτη Ἀκολουθία εἶναι ἡ «Πρώτη Ὥρα». Τό πότε εἶναι οἱ «Ὧρες» θά τό βρίσκετε μέ τό νά προσθέτετε τόν ἀριθμό 6. Πρώτη λοιπόν Ὥρα εἶναι 7 τό πρωί (1+6=7). Τότε γίνεται ὁ Ὄρθρος. Ἔπειτα εἶναι ἡ «Τρίτη Ὥρα», δηλαδή, 9 τό πρωί (3+6=9). Τήν ὥρα αὐτή ἔγινε ἡ ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 12 τό μεσημέρι ἔχουμε τήν «Ἕκτη Ὥρα» (6+6=12). Αὐτήν τήν ὥρα σταυρώθηκε ὁ Χριστός μας στόν Γολγοθᾶ γιά τήν σωτηρία μας καί ἔμεινε καρφωμένος τρεῖς Ὧρες. Καί στίς 3 τό ἀπόγευμα εἶπε ὁ Ἐσταυρωμένος Χριστός μας τό «Τετέλεσται». Τότε γίνεται ἡ «Ἑνάτη Ὥρα» (9+6=3 μ.μ.). Τέλος, ἔχουμε τό ἀπόγευμα τήν Ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ καί τοῦ Μεσονυκτικοῦ τά μεσάνυχτα, γιά τά ὁποῖα σᾶς μίλησα. Αὐτός εἶναι ὁ ἡμερήσιος κύκλος τῆς προσευχῆς τοῦ χριστιανοῦ, ἀδελφοί μου. Ὅ,τι μπορεῖ ὁ καθένας ἄς κάνει, ἀρκεῖ νά τό κάνει μέ τήν καρδιά του. Καί μήν ξεχνᾶτε τήν προσευχή μέ τά πέντε λόγια: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησέ με». Σᾶς παρακαλῶ εὔχεσθε καί γιά μένα νά μοῦ δίνει ὁ Κύριος τήν Θεία Του Χάρη, ὅπως καί ἐγώ εὔχομαι γιά σᾶς. 

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας