Σαλότητα, η Θεία τρέλα και οι αναρχικοί της ορθοδοξίας (Α’)

« Ἡ γάρ σοφία τοῦ κόσμου τούτου, μωρία παρά τῶ Θεῶ ἐστίν»

Πρός Κορινθίους 3,19.

« Ἡ ζωή καί ἡ ἀλήθεια τοῦ «ἄλλου κόσμου» εἶναι ἀντίθετη ἀπό τή ζωή καί τήν ἀλήθεια τοῦ κόσμου αὐτοῦ. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ «ἄλλου κόσμου», πρέπει μέ τή ζωή του νά δείξει αὐτή τήν ἀντίθεση.

Ἔτσι ὁ Σαλός, συνδυάζοντας τή μεγαλύτερη αὐτοεγκατάλειψη καί αὐτοταπείνωση μέ τόν μεγαλύτερο ἡρωισμό, προσπαθεῖ νά ἀνατρέψει τά κατεστημένα ὅταν αὐτά δέν ἐξυπηρετοῦν ἀνώτερους σκοπούς καί
καταντοῦν κενό γράμμα μίας φορμαλιστικῆς ἠθικῆς καί ἑνός κοινωνικοῦ εὐπρεπισμοῦ.» (Ernst Benz)

Πόσες φορές σᾶς ἔχει τύχει νά ἀκούσετε τήν φράση «σάλεψες;» ἤ τόν χαρακτηρισμό, «αὐτός εἶναι σαλεμένος», πού σημαίνει ὅτι αὐτός γιά τόν ὁποῖο ἀναφερόμαστε τά ἔχει χαμένα, εἶναι τρελός ἤ δέν ξέρει τί κάνει.

Καί ὅμως, ἡ φράση αὐτή, δηλαδή τό «σαλεμένος», πέρα ἀπό τήν κοινή της καθημερινή χρήση, περιέχει μία ἀπό τίς πιό ἐνδιαφέρουσες καί σημαντικές θρησκευτικές διαστάσεις τῆς ὀρθόδοξης μοναστικῆς ἱστορίας. Ἀναφέρεται στούς λεγομένους κατά «Χριστόν Σαλούς», δηλαδή τούς «τρελούς γιά τόν Θεό», δηλαδή τούς ἰδιότυπους ἁγίους πού χαρακτηρίστηκαν σάν σαλεμένοι, σάν τρελοί, σύμφωνα μέ τά κοινά κατεστημένα πρότυπα. Πίσω ὅμως ἀπό αὐτή τήν τρέλα τους, κρύβονταν καί κρύβεται μία πραγματικά ἐκπληκτική διάσταση τῆς ὀρθόδοξης ταυτότητάς τους, μία διάσταση πού ἦταν πλήρης θείας χάριτος.

Αὐτοί οἱ σαλεμένοι ἦταν ἕνα χαρακτηριστικό γνώρισμα, ἕνα θεῖο χάρισμα τῆς ἀνατολικῆς μοναστικῆς ἀλλά καί κατά κόσμο θρησκευτικῆς ἐκδήλωσης, ὅπως θά δοῦμε παρακάτω. Μάλιστα πολλοί ἔχουν παρομοιάσει τούς Σαλούς μέ τούς ἀναρχικούς τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα, μέ τή διαφορά βέβαια πώς ἐνῷ οἱ ἀναρχικοί ἤθελαν τήν κατάλυση τῆς κοσμικῆς ἀδικίας καί ὑποκρισίας, συχνά μέ τή βία καί χωρίς κανένα ἐσωτερικό ὑπόβαθρο, οἱ Σαλεμένοι μέ τήν τρελή τους ἐμφάνιση χτυποῦσαν τό κατεστημένο, ξεσηκώνοντας θύελλα ἀντιδράσεων, γιατί ἀκριβῶς ἔδειχναν μέ τόν τρόπο τους ἀλλά καί μέ τή θεία χάρη τους τή «σαπίλα» τῆς κοινωνίας, μίας κοινωνίας ὅπου βασιλεύει καί συχνά θριαμβεύει μέ τόν μανδύα τῆς καθωσπρέπει θρησκευτικῆς εἰκόνας, ἡ ὑποκρισία, ἡ ἀδικία, καί ἡ κατά κόσμο ἁμαρτία καί ἀποστασία. Μέ αὐτό τόν τρόπο ἐπιδίωκαν τήν ἀλλαγή τῆς κοινωνίας.

Ἡ Σαλότητα εἶναι ἕνα εἶδος, μία μορφή μοναστικῆς ἄσκησης πού ἀναπτύχτηκε στήν ἀνατολική, ὀρθόδοξη κυρίως χριστιανική ἐκκλησία. Ἤδη ἀπό τόν δεύτερο αἰῶνα μ.Χ. εἶχαν ἀρχίσει νά ἐμφανίζονται οἱ πρῶτοι Σαλοί μοναχοί.

Ἡ ἀφορμή τῆς ἐμφάνισής τους ἦταν κυρίως δύο λόγοι : 1) Ἡ ἀντίδρασή τους στήν αὐξανομένη ἀπό τότε διαφθορά ἐντός του χριστιανικοῦ κόσμου καί 2) Ἡ ἀντίδρασή τους στούς διωγμούς τῆς ἐποχῆς.

Ἀπό τόν τέταρτο αἰῶνα ἡ Σαλότητα ἄρχιζε νά παίρνει τήν ὁριστική της μορφή, δηλαδή τῆς προσποιητῆς μωρίας, τῆς συνειδητῆς τρέλας. Οἱ πρῶτες ἀναφορές τήν ἐποχή ἐκείνη κάνουν λόγο γιά μοναχούς στήν ἔρημο πού ὑποκρίνονταν τούς σαλούς. Παράλληλα, κάνουν λόγο γιά ἁγίους πού εἶχαν φτάσει σέ ὕψιστο ἐπίπεδο μοναστικῆς ἄσκησης καί θέλοντας νά καταπολεμήσουν κάθε προοπτική νά αὐτοπροβληθοῦν καί νά γίνουν τό ἀντικείμενο λατρείας τῶν πιστῶν, προσποιοῦνταν τούς μωρούς. Ἡ Ὀρθόδοξη ἀνατολική ἐκκλησία ἀναγνωρίζει τή διά «Χριστόν Μωρία» σάν μία μορφή ἁγιότητας πού ἀποτελεῖ μέρος τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας. Ἡ Σαλότητα ἔχει γράψει τήν δική της μεγάλη παράδοση στούς κόλπους τῆς ὀρθόδοξης ἁγιότητας. 

Σύμφωνα μέ τόν Θεολόγο καθηγητή L Ryden, ἡ ἐτυμολογία τῆς λέξης σαλός εἶναι ἀμφίβολη. Κατά πάσα πιθανότητα ἡ λέξη προέρχεται ἀπό τήν συριακή λέξη «Sakla», πού σημαίνει μωρός. Ἡ ἑλληνική λέξη μωρός προέρχεται ἀπό τό ρῆμα μωραίνω, πού σημαίνει ἀνοηταίνω, φέρομαι σάν ἀνόητος. Αὐτός πού ἀπό τούς πρώτους Χριστιανούς ἀναφέρονταν συχνά σ’ αὐτή τήν λέξη, τή μωρία καί τόν μωρό, ἦταν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ ὁποῖος ἀπό πολλούς θεωρεῖται σάν ὁ πατέρας τῆς ἐν Χριστῷ Μωρίας, δηλαδή τῆς Σαλότητας. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος δέχτηκε ἀρκετές φορές, κατά τή διάρκεια τοῦ μεγάλου ἱεραποστολικοῦ του ἔργου, τόν χαρακτηρισμό τοῦ τρελοῦ. Ὅταν μίλησε στήν Ἀθῆνα στόν λόφο τῆς Πνύκας καί ἀνέφερε στούς Ἀθηναίους γιά ἀνάσταση νεκρῶν, ἔγινε ἀντικείμενο χλευασμοῦ καί εἰρωνείας καί πολλοί τόν ἀποκάλεσαν μωρόν, ὅπως καί ὁ Ρωμαῖος διοικητής Φῆστος ὅταν ἀπολογήθηκε μπροστά στόν βασιλιά Ἀγρίππα.

Ο ΑΓΙΟΣ ΤΡΕΛΟΣ

Ἡ λέξη Σαλός πού γιά πολλούς σημαίνει τρελός, εἶναι σίγουρα ἕνας χαρακτηρισμός πού κουβαλάει πάνω του πολλές προκαταλήψεις, ἀπό ἕνα καθιερωμένο κατεστημένο πού ἔχει κυριαρχήσει τούς τελευταίους αἰῶνες στόν ἀνθρώπινο πολιτισμό καί ἔχει βασιστεῖ σέ ἕνα ἄκρατο ὀρθολογισμό, θεμελιωμένο στή διαφωτιστική ἐπανάσταση τῆς Δύσης.

Ἡ ἐπικράτηση τούς περασμένους αἰῶνες ἑνός ἄκρατου ὀρθολογισμοῦ, γέννησε ὅλες τίς σύγχρονες ψυχοπάθειες, μέ ἀποτέλεσμα, ὅλη ἡ ἐκσυγχρονισμένη κοινωνία μας νά χαρακτηρίζεται συχνά σάν ψυχικά ἄρρωστη. Στόν ἀντίποδα τοῦ ὀρθολογισμοῦ, μέ τήν ἔννοια τῆς Σαλότητας ἀποδίδεται ἕνα εἶδος «θείας τρέλας», στήν πραγματικότητα μία στάση ζωῆς πού κρατοῦσαν ὁρισμένοι μοναχοί καί Χριστιανοί ἀσκητές, κυρίως τά πρῶτα χρόνια τῆς ἐπικράτησης τοῦ Χριστιανισμοῦ, γιά νά καυτηριάσουν τήν θρησκευτική ὑποκρισία πού εἶχε ἀρχίσει τότε νά κυριαρχεῖ.

Ἀλλά ἡ θρησκευτική καί ἡ κοσμική ὑποκρισία ἦταν πάντα ἕνα χαρακτηριστικό τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας καί εἰδικά τῆς σύγχρονης, συχνά τυπολατρικῆς καί ὀρθολογικῆς πραγματικότητας. Ἔτσι, ἡ ἀναφορά στή Σαλότητα εἶναι μέσα στή σύγχρονη καθημερινή ἐπικαιρότητα. Σαλότητα ἦταν ὁ «θεῖος ἔρωτας» πού ὁδηγοῦσε τούς ἅγιους ἐκείνους νά κάνουν τρελές καί παράλογες πράξεις, σύμφωνα μέ τά κριτήρια τοῦ κόσμου. Ὁ σκοπός τους ἦταν νά δώσουν τά δικά τους μηνύματα στούς ἄλλους καθ’ ὅσον, ὄντας μοναχοί, προτιμοῦσαν νά ζοῦνε μέσα στόν κόσμο καί δέν ἀκολουθοῦσαν τόν μοναχικό δρόμο τοῦ ἀσκητισμοῦ. Ἦταν δηλαδή ἀσκητές τῆς κοινωνίας.

Ἐνέπαιζαν τόν κόσμο καί ἐμπαίζονταν ἀπό αὐτόν, ἐνῷ τό βασικό τους μήνυμα, πού διακρίνεται ἀπό τή μεγάλη τους ἀγάπη γιά τήν ἀνθρωπότητα ἦταν τό ἑξῆς: «Ἀνακαλύψτε τήν ἁμαρτία παντοῦ. Εἰσχωρήσετε σέ ὅλες τίς ἀνθρώπινες δραστηριότητες, συναναστραφεῖτε τούς πάντες καί μήν περιφρονεῖτε κανέναν, σέ ὅποια θέση καί ἄν βρίσκεται, ὅποια δουλειά κι ἄν κάνει. Ξεσκεπάστε καί ἀποκαλύψτε τήν ἁμαρτία ἀλλά περιβάλλετε, ἀγκαλιάστε μέ ἀγάπη τόν ἴδιο τόν ἁμαρτωλό».

Ἀπό τήν ἄλλη τόνιζαν, (ἀλήθεια πόσο ἐπίκαιρο), πώς αὐτοί πού μέ τόση εὐκολία μπαίνουν στίς ἐκκλησίες καί ἀνάβουν κεριά καί κάνουν ἀμέτρητους τεμενάδες, μέ τόν ἴδιο τρόπο μπαίνουν μέσα στίς ταβέρνες, στά δημόσια λουτρά καί στά κακόφημα σπίτια καί κάνουν τά χίλια μύρια …!

Μέ τόν ἴδιο τρόπο πού ἀνακαλύπτουν τήν ἁμαρτία, ἐκεῖ πού ὑπάρχει, μέ τόν ἴδιο τρόπο τήν ἀποκαλύπτουν καί ἐκεῖ, πού σύμφωνα μέ τά κατεστημένα, εἶναι ἀδύνατο νά ὑπάρχει. Περπατώντας στούς δρόμους, ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους, χορεύουν, κάνουν ἀστεία καί παίζουν μαζί τους. Καί μέσα ἀπ’ ὅλα αὐτά τά ἐπεισόδια τῆς καθημερινῆς ζωῆς, ἀνακαλύπτουν μέ τό διορατικό τους χάρισμα κάποιο σκάνδαλο, κάποια κρυφή ἁμαρτία, κάποια κρυμμένη μοχθηρή σκέψη. Αὐτό τό ἐπισημαίνουν, τό διαλαλοῦν καί ἀκόμα προειδοποιοῦν τούς ἀνθρώπους γιά τήν ἁμαρτία πού σκέφτονται νά κάνουν, γιά τίς βρώμικες σκέψεις πού κυριαρχοῦνε στό μυαλό τους. Ὁ Σαλός εἶναι ἡ ζωντανή ὑπέρβαση τῆς καθημερινῆς ζωῆς πού ἔχει παρεκκλίνει καί εἶναι βουτηγμένη στήν ἁμαρτία, ὄχι μέ τήν αὐστηρή ἠθική ἔννοια, πού καί αὐτή ὁ Σαλός τήν καυτηριάζει, ἀλλά μέ τήν ἔννοια τῆς ἔλλειψης ἐσωτερικῆς καθαρότητας.

Ὅλο αὐτό τό παιχνίδι εἶναι δύσκολο στή μορφή του καί ἡ Σαλότητα γίνεται ἐπικίνδυνη γιά τόν ἀσκητή, γιά τόν Ἅγιο, πού φαινομενικά γίνεται ὁ ἴδιος ἁμαρτωλός, ἀρνεῖται τά μοναχικά καί ἀσκητικά ἰδεώδη πού ὑπηρετεῖ μέσα του καί παριστάνει τήν ἴδια τήν κορυφή τῆς ἀπάτης καί τῆς ὑποκρισίας. Γίνεται συνειδητά ἕνας καθρέπτης ὅλης αὐτῆς τῆς «κατρακύλας» τῆς κοινωνίας, εἴτε αὐτή ἦταν ἡ κοινωνία τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου στούς πρώτους αἰῶνες τοῦ χριστιανισμοῦ εἴτε θά μποροῦσε νά εἶναι ἡ σημερινή κοινωνία μας πού πραγματικά ἔχει ἀνάγκη ἀπό Σαλούς, νά τῆς κάνουν νά καταλάβει σέ ποιά κατάσταση βρίσκεται καί νά τῆς δείξουν τόν ὀρθό δρόμο.

Ὁ Σαλός κάνει παρέα μέ πόρνες καί μεθυσμένους, τρώει λαίμαργα μέχρι σκανδαλισμοῦ, ὅταν οἱ ἄλλοι νηστεύουν, ἐνῷἄλλη φορά βρίσκεται μισοπεθαμένος ἀπό τήν πεῖνα. Προσπαθεῖ νά ἐξαπατήσει τούς ἄλλους γιά νά κρύψει τό μυστικό του παιχνίδι. Ὅταν μαθευτεῖ ἡ ἁγιότητά του καί φανερωθεῖ ὁ θεῖος σκοπός του ἀπό τά ἴδια του τά θαύματα, τότε ὁ Σάλος χάνεται, ἐξαφανίζεται, γιατί ἀπεχθάνεται κάθε ἔπαινο καί κάθε εὐχαριστία ἀπό ὅσους ἔχει εὐεργετήσει. Εἶναι ὁ «ἀλήτης τοῦ θεοῦ», ἕνας ἀναρχικός τοῦ πνεύματος καί τῆς ζωῆς, μία ξεχωριστή μορφή ἁγιοσύνης πού ἡ παράδοσή της πέρασε στή σημερινή μας κοινωνία, μέ μία διαστρεβλωμένη μορφή, ὅπως τό κίνημα τῆς ἀναρχίας, τῆς ἀμφισβήτησης τοῦ σύγχρονου πολιτισμοῦ, πού προσπαθεῖ συχνά μέ ἀκραῖες καί ἀποτυχημένες μεθόδους νά ἐφαρμόσει ὁρισμένες μορφές Σαλότητας. 

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Μία λεπτομερῆ καί καταπληκτική περιγραφή τῶν Σαλῶν, μᾶς κάνει ὁ ἱστορικός Εὐάγριος τοῦ 6ου αἰῶνα καί μᾶς δίνει τά κυριότερα γνωρίσματα αὐτῶν τῶν ἁγίων ἀνθρώπων: «Ὑπάρχουν ἐλάχιστοι τέτοιοι ἀσκητές πού ἀφοῦ πετυχαίνουν τήν ἀπάθεια καί τήν ἐσωτερική κάθαρση μέ σκληρή προσπάθεια, ἐπιστρέφουν στόν κόσμο. Κάνουν τούς τρελούς μέ σκοπό νά ὑποτάξουν τόν ἐγωισμό καί τήν ἀνθρώπινη κενοδοξία. Χωρίς νά κρύβονται τρῶνε στά καπηλειά καί στίς διάφορες ταβέρνες. Ἀκόμα καί στά δημόσια λουτρά συζητοῦν καί συλούζονται μέ τίς γυναῖκες χωρίς νά σκανδαλίζονται. Συναναστρέφονται μέ τούς ἄντρες καί τίς γυναῖκες σάν νά μετέχουν καί στά δύο φύλλα καί ὄχι μόνο στό ἕνα. Μέ τούς ἄντρες εἶναι ἄντρες, μέ τίς γυναῖκες γυναῖκες. Ἡ ἀρετή τους, ἀντίθετα μέ τίς κοινές παραδοχές καί τήν φυσιολογική τάξη, ἔχει δημιουργήσει τούς δικούς της νόμους. Πεινοῦν καί διψοῦν ὅταν τούς διατάξει αὐτός ὁ νόμος καί ὄχι ὅταν ἔχουν τήν φυσική ἀνάγκη πού τήν ἔχουν ξεπεράσει. Μέ τή βοήθεια τῆς θείας χάρης μέσα τους συνυπάρχουν ἀντίθετες καταστάσεις ὅπως ἡ ζωή καί ὁ θάνατος. Εἶναι νεκροί ὡς πρός τά πάθη καί ζωντανοί γιά τόν θεό».

Ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος στά τέλη τοῦ 13ου αἰῶνα ἀναφέρει γιά τούς Σαλούς τά ἑξῆς: «Ἄν καί εἶναι γεμάτοι σοφία καί χάρη, προσποιοῦνται τόν τρελό ἀφοῦ βγάζουν ἀπό πάνω τους τήν κούφια δόξα θεωρώντας την στ’ ἀλήθεια σάν ‘ἀδοξία’. Ἄν κάποιος καταλάβει τήν ἁγιοσύνη τους καί τήν ἀρετή τους καί πηγαίνει νά τούς προσκυνήσει, θυμώνουν καί τόν διώχνουν».

Οἱ πρῶτες ἐντυπώσεις γιά τόν Σαλό ἦταν ὅτι πρόκειται γιά ἕνα συνειδητό ὑποκριτή, ὁ ὁποῖος θεληματικά ὑποκρίνεται τόν τρελό ἤ τόν δαιμονισμένο, γιά νά περιφρονηθεῖ ἀπό τούς ἀνθρώπους. Περιφέρεται μέσα στόν κόσμο, τόν ἐμπαίζει καί ἐμπαίζεται ἀπό αὐτόν. Γίνεται ἕνας ἠθοποιός ὁ ὁποῖος εἶναι ὑποχρεωμένος νά παίξει τόν ρόλο του. Καί εἶναι πράγματι ἕνας ρόλος τραγικός καί ἡρωικός γιατί θά πρέπει νά προσποιεῖται τόν ἁμαρτωλό ἀντί τῆς πραγματικῆς ἁγνῆς του φύσης καί νά προβάλλει τήν μωρία ἀντί τή Σοφία.

Φοράει τή μάσκα τοῦ ἀστείου καί ἐνῷ ὁ κόσμος διασκεδάζει μαζί του, αὐτός ὑποφέρει γιά τόν ἴδιο τόν κόσμο. Ἀκόμα περισσότερο, προσπαθεῖ νά ἐπωμιστεῖ τίς ἁμαρτίες τῶν ἄλλων καί αὐτό δέν εἶναι μία μορφή ταπείνωσης, ἀλλά βασίζεται στήν πεποίθηση γιά τήν κοινότητα τῆς ἁμαρτίας, γιά τόν Σταυρό τῆς πτώσης τοῦ ἀνθρώπου. Καί στό ἀποκορύφωμά του, ὁ Σαλός ὁ ἴδιος ἀγωνίζεται γιά τήν πνευματική ἐξύψωση τῶν ἄλλων.

Ἡ τραγική πορεία τῆς κοινωνικῆς του θυσίας μέσα στόν κόσμο πάντα στοχεύει πρός αὐτή τήν κατεύθυνση. Πῶς θά βοηθήσει τόν συνάνθρωπό του, ὁ ὁποῖος βρίσκεται κάτω ἀπό τήν ἐπιρροή τοῦ δαιμονικοῦ στοιχείου, δηλαδή ἀπό τήν ἴδια τή μορφή πού ‘χει πάρει ἡ ζωή μας. Πῶς θά τόν κάνει νά συνειδητοποιήσει τήν ἀλήθεια πού δέν βρίσκεται κάτω ἀπό τά κατεστημένα καί εὐπρεπῆ σχήματα πού εἶχαν ἐπικρατήσει τότε, ἀλλά καί πολύ περισσότερο σήμερα.

Ἀδιάφοροι γιά τίς γνῶμες ἀλλά καί τίς κατηγορίες τῆς κοινῆς γνώμης, δέν φοβοῦνται νά καταδικάσουν φανερά καί φωναχτά τά κακῶς κείμενα. Ὁμιλοῦν ἐλεύθερα στούς δυνατούς τοῦ κόσμου καί χρησιμοποιοῦν τήν τρέλα τους γιά νά τούς ποῦν τήν ἀλήθεια. Μία ἀλήθεια πού τήν ἔχει ἀνάγκη τόσο πολύ ἡ κοινωνία τῆς ἐποχῆς πού ἤκμασαν οἴ Σαλοί, ἀλλά πολύ περισσότερο καί ἡ σημερινή σύγχρονη κοινωνία μας.

Τέλος γιά τόν ρόλο καί τήν ἀποστολή τῶν Σαλῶν γράφει καί ὁ ἱερομόναχος Ysevolod Rochcau τά ἑξῆς: « Σαλός, εἶναι ὁ τρελός του Χριστοῦ πού ἔχει λάβει σάν μοναδικό προορισμό νά ὑπηρετεῖ τόν πλησίον του μέ τά κατά χάριν δῶρα του. Δέν ἔχει μόνο σώας τάς φρένας του, ἀλλά εἶναι καί μία δυνατή προσωπικότητα, ἕνας πραγματικός ὁδηγός ἀνθρώπων. Ἐπειδή ἔχει κανόνα τῆς συμπεριφοράς τοῦ τή θεία ἔμπνευση, δέν μπορεῖ κανείς νά τοῦ ζητήσει λογαριασμό γιά τίς πράξεις του καί γιά νά ἀποφύγει τήν ἀνθρώπινη δόξα προσποιεῖται τόν τρελό. Εἴτε ψάχνοντας γιά τήν ἀνθρώπινη περιφρόνηση εἴτε σάν ἐπακόλουθο μίας θεϊκῆς ἀνεξέλεγκτης ἔμπνευσης, οἱ πράξεις του καταπατοῦν τούς κανόνες τῆς καλῆς συμπεριφορᾶς καί συχνά ἀκόμα καί τῆς πιό ὑποτυπώδους. Στήν πραγματικότητα, ὁ Σαλός εἶναι ἕνας ἀσκητής καί ἐργάζεται δραστήρια πάντα μέ αὐτοθυσία γιά τήν ἁγιοποίηση τοῦ πλησίον».

Χαρακτηριστική εἶναι καί ἡ ἀναφορά πού ὑπάρχει στό Γεροντικό γιά τή Σαλότητα. «Κάποτε ἕνας ἀδελφός ρώτησε τόν Γέροντά του πῶς κάποιος μπορεῖ νά γίνει μωρός γιά χάρη τοῦ Κυρίου. Καί ὁ Γέροντας τοῦ ἀπάντησε: Ἔμενε ἕνας νέος σέ κάποιο Κοινόβιο καί παραδόθηκε σέ ἕνα Γέροντα ἀσκητή νά τόν διδάξει τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Ἔλεγε λοιπόν στό παιδί ὁ γέροντας: – Ὅταν σέ βρίσει κάποιος ἐσύ νά τόν εὐλογεῖς. Καί ὅταν καθίσεις στό τραπέζι νά τρῶς τά ἄχρηστα καί νά ἀφήνεις τά καλά. Καί ὅταν πρόκειται νά διαλέξεις ροῦχο νά ἀφήνεις τό καλό καί νά προτιμᾶς τό φθαρμένο. Καί τό παιδί τότε τοῦ ἁπαντά: -Μήπως Γέροντα εἶμαι ἀνόητος ποῦ μοῦ λές νά κάνω ὅλα αὐτά; Καί ὁ Γέροντας τοῦ ἀπάντησε: -Παιδί μου, γι’ αὐτό σέ συμβουλεύω νά κάνεις ὅλα αὐτά, γιά νά γίνεις μωρός γιά τόν Κύριο καί ὁ Κύριος θά σέ κάνει πραγματικά σοφό». Ἔτσι ἔδειξε ὁ Γέροντας πῶς κάποιος μπορεῖ νά γίνει μωρός γιά τόν Κύριο.

ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΡΕΑΣ

Ἕνας ἀπό τούς ἀντιπροσωπευτικούς ἁγίους Σαλούς, εἶναι ὁ Ἅγιος Ἀντρέας ὁ Σαλός, ὁ ὁποῖος ἔζησε τόν πέμπτο αἰῶνα μ.Χ. στήν Κωνσταντινούπολη καί ἡ ἱστορία του εἶναι πράγματι χαρακτηριστική τῆς θείας Σαλότητάς του.

Ἡ στροφή τοῦ Ἁγίου, πού ἦταν «τῷ γένῃ Σκύθης», στή Σαλότητα, ἔγινε μετά ἀπό ἕνα ὅραμα πού εἶχε σέ μία ὁλονύχτια προσευχή, πού, ὅπως μαρτυρεῖ ὁ ἴδιος, ὁ Χριστός τόν κάλεσε νά γίνει «Σαλός διά Αὐτόν». Τήν ἑπόμενη μέρα ἀφοῦ σηκώθηκε καί ἔκανε τήν προσευχή του, πῆρε ἕνα μαχαῖρι καί πῆγε σέ ἕνα πηγάδι κοντά στό ὑπνοδωμάτιο τοῦ κυρίου του. Ἐκεῖ ἔβγαλε τόν χιτῶνα του καί ἄρχισε νά τόν ξεσκίζει σάν ἐπιληπτικός καί νά τόν κόβει σέ μικρά κομμάτια. Πρόφερε μάλιστα λόγια συγκεχυμένα καί ἄκρατες φωνές ὅπως οἱ παράφρονες. Οἱ οἰκεῖοι τόν κοιτοῦσαν μέ βαθιά λύπη, καθώς νόμιζαν ὅτι εἶχε παραφρονήσει τελείως.

Ἡ σκληρή ζωή τοῦ Ἀντρέα περιγράφεται ἀπό τόν βιογράφο του Νικηφόρο, μέ ἐκφράσεις ἔντονα χαρακτηριστικές. «Ἦταν μία ζωή παρόμοια μέ ἐκείνη τῶν σκυλιῶν. Σέ μερικές μάλιστα περιπτώσεις τήν ξεπερνάει σέ τραχύτητα ἐνῷ τά παιχνίδια του μέσα στόν κόσμο ἦταν δύσκολα καί ἐπικίνδυνα. Συχνά ἔτρωγε ξύλο καί ξεφτιλίζονταν μέ τόν χειρότερο τρόπο. Συναναστρέφονταν συνέχεια μέ ἁμαρτωλές γυναῖκες, γεγονός πού φανέρωνε τήν ἀπάθειά του μέσα σέ ἕνα κόσμο ξεπεσμένο μέ πολλά σκάνδαλα ἀλλά καί τή μεγάλη του δυνατότητα νά ἐπηρεάσει αὐτόν τόν κόσμο καί νά τοῦ δημιουργήσει αἰσθήματα συμπάθειας καί ἀγάπης». Μεγάλη ἦταν ἡ ἀντίθεση τῆς ζωῆς τοῦ Ἀντρέα μέ ἐκείνη τῶν ὑπολοίπων ἀνθρώπων. Τή δικιά του τή ζωή τή χαρακτήριζαν σάν ἀντικοινωνική καί τελείως ἔξω ἀπό τά ἀνθρώπινα καθιερωμένα. Στόν ἀντίποδα, ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος Ἀντρέας φανέρωνε τόν παραλογισμό τῆς κοινωνικῆς ζωῆς, σέ σχέση καί σύγκριση μέ μία ἄλλη ζωή πού οἴ περισσότεροι ἄνθρωποι δέν μποροῦσαν νά καταλάβουν.

Μερικά χαρακτηριστικά ἐπεισόδια τῆς ζωῆς του, πού ἔχουν καταγραφεῖ, συχνά δείχνουν καταστάσεις ἀντίστοιχες μέ τή σύγχρονη ζωή καί κοινωνία καί φανερώνουν ὅλη αὐτή τήν ἰδιαιτερότητα τῆς παρουσίας αὐτοῦ τοῦ ξεχωριστοῦ Ἁγίου.

Μία μέρα λοιπόν ὁ Ἀνδρέας βρέθηκε τυχαία σέ μία μεγαλοπρεπῆ κηδεία. Εἶχε πεθάνει κάποιος ἄρχοντας τῆς πόλης καί τήν κηδεία του συνόδευε ἕνα πλῆθος ἀνθρώπων ἀπό τούς ὁποίους ἄλλοι ἔψαλλαν, ἄλλοι θυμιάτιζαν, ἐνῷ οἱ στενοί του συγγενεῖς ἔκλαιγαν μέ πάθος. Ἐκεῖνο ὅμως πού δέν ἔβλεπαν ὅσοι ἀκολουθοῦσαν τήν κηδεία καί μόνο ὁ ἅγιος Ἀνδρέας ἔβλεπε μέ φρίκη, ἦταν ἕνα πλῆθος δαιμόνων οἱ ὁποῖοι ἐπίσης συνόδευαν τόν νεκρό καί περιγελοῦσαν ὅλους ἐκείνους πού τιμοῦσαν ἕναν καθόλου ἐνάρετο ἄνθρωπο στήν ἐπίγεια ζωή του. Ὅμως, τελευταῖος ἀπό ὅλους ἀκολουθοῦσε ἕνας ὄμορφος νέος ὁ ὁποῖος μέ τούς θρήνους καί τά πολλά δάκρυά του συγκίνησε τόν ἅγιο Ἀντρέα, πού στήν ἀρχή νόμισε ὅτι ἦταν κάποιος συγγενής τοῦ πλούσιου ἄρχοντα.

Αὐτός ὅμως ἦταν ἡ ἴδια ἡ ψυχή τοῦ πλούσιου, πού μόνο ὁ ἅγιος Ἀντρέας ἔβλεπε καί πού ἔκλεγε γιά τήν ἁμαρτωλή ζωή πού εἶχε κάνει. Στά γοερά δάκρυά του, προστέθηκαν καί αὐτά τοῦ ἴδιου τοῦ ἁγίου Ἀντρέα, πού εἶχε καταλάβει καί θρηνοῦσε κι αὐτός γιά τήν χαμένη ψυχή. Ἔκπληκτοι οἱ ἄλλοι ἔβλεπαν τόν ἅγιο, ἕναν ξένο, νά κλαίει πιό πολύ ἀπό ὅλους γιά τόν νεκρό. Θεώρησαν ὅτι κοροϊδεύει τόν νεκρό καί τόν κυνήγησαν μέ πέτρες.

Ἀλλά καί προφητικές ἱκανότητες εἶχε ὁ ἅγιος. Προφήτεψε τό κτίσιμο τοῦ λαμπροῦ ναοῦ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων ὅταν ἔπεσε σέ ἕνα λάκκο κοντά στόν πρῶτο μικρό ναό καί πρόβλεψε ὅτι ὁ ναός θά ἀνοικοδομηθεῖ σέ μεγαλοπρεπῆ ἐκκλησία μέ πέντε τρούλους. Μία ἄλλη φορά ἐνῷ βρισκόταν σέ μία ταβέρνα, ξαφνικά σηκώθηκε καί ἅρπαξε ἀπό τό στόμα κάποιου θαμῶνα ἕνα κομμάτι κρέας πού μόλις ἑτοιμαζόταν νά τό φάει. Τότε αὐτός τόν ἔπιασε καί μαζί μέ ἄλλους κατηγόρησαν τόν ἅγιο Ἀντρέα γιά κλέφτη. Ὁ ἅγιος ὅμως δέν ἔχασε τήν ψυχραιμία του καί στρεφόμενος πρός τόν νέο τοῦ λέει σέ δυνατό τόνο: «Ἐσύ εἶσαι κλέφτης καί ἁρπάζεις τά ξένα πράγματα. Καί σά νά μήν σού ἔφταναν ὅλα αὐτά, τώρα λήστεψες καί τόν Συμεών», καί μιλώντας τοῦ ἔδωσε καί ἕνα χαστοῦκι. Ὁ πραγματικός κλέφτης τότε κατάλαβε τί ἐννοοῦσε ὁ ἅγιος καί ὅτι ἤξερε πολλά γι’ αὐτόν. Κατάλαβε ἀμέσως τό σφάλμα του καί ἔφυγε σκύβοντας τό κεφάλι του.

Μία ἄλλη φορά εἶχε βρεθεῖ στήν κεντρική ἀγορά ὅπου ἕνας ὀπωροπώλης πουλοῦσε φρέσκα σῦκα τά ὁποῖα εἶχε τοποθετήσει σέ ἕνα γυάλινο δοχεῖο. Μερικοί ἀργόσχολοι πού ἤθελαν νά διασκεδάσουν ὅταν εἶδαν στήν ἀγορά τόν ἅγιο Ἀντρέα τόν παρακίνησαν νά φάει τά σῦκα γιά νά χορτάσει τήν πεῖνα του. Ὅταν ὅμως ὁ ὀπωροπώλης εἶδε τόν ἅγιο Ἀντρέα νά τρώει τά σῦκα του ἄρχισε νά τόν χτυπάει μέ τόση ἀγριότητα ὥστε στό τέλος κουράστηκε. Ἀλλά ὁ ἅγιος δέν θά κατηγορήσει τόν ὀπωροπώλη γιατί τόν ἔδειρε ἀλλά τόν ἑαυτό του πού ἐξ’ αἰτίας του κουράστηκε νά δέρνει ὁ «καημένος» ὁ ὀπωροπώλης.

Ἄλλη μία φορά εἶχε μπεῖ σέ μία ἐκκλησία τήν ὥρα τῆς λειτουργίας καί ἄρχισε νά πετάει καρύδια στούς παπάδες, γεγονός πού τούς ἐξόργισε καί τόν κυνήγησαν ἔξω ἀπό τόν ναό.

Ἕνα ἄλλο θαῦμα, πού δείχνει καί τήν ἐσωτερική δύναμη τοῦ ἁγίου Ἀντρέα ἦταν τό ἑξῆς περιστατικό: Ἐνῷ βρισκόταν χτυπημένος στή μέση ἑνός δρόμου τῆς Πόλης, μία ἅμαξα πού τήν ἔσερναν βόδια ἔρχεται πρός τό μέρος του μέ τόν ἁμαξά μεθυσμένο. Τότε τά βόδια περνώντας ποδοπάτησαν τόν ἴδιο καί οἱ τροχοί πέρασαν σχεδόν πάνω ἀπό τήν κοιλιά του. Ὁ ἅγιος ὅμως δέν ἔπαθε τίποτα καί σηκώθηκε ἀβλαβής.

Στό πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Ἀντρέα βλέπει κανείς τήν προσπάθεια, ὅπως μᾶς τήν περιγράφει καί ὁ βιογράφος του, νά προβάλλει ἕναν ἄλλο κόσμο διαφορετικό ἀπό ἐκεῖνο τῆς ἐποχῆς του, πού τό ἦθος βρισκόταν πολύ χαμηλά, κάτι δηλαδή ἀνάλογο μέ τή δικιά μας ἐποχή. Μόνο ἕνα ἅγιος σάν τόν Σαλό Ἀντρέα, μποροῦσε νά χτυπήσει ἀποτελεσματικά τόν παλιό κόσμο μέ ὅλα τά ἁμαρτωλά του στοιχεῖα καί νά παρουσιάσει ἕνα ἄλλο κόσμο πνευματικό καί ἅγιο. Τόν καινούργιο αὐτό κόσμο παρουσιάζει ὁ ἅγιος Ἀντρέας μέσα ἀπό πράξεις, ὁράματα, προφητεῖες, θεοψίες. Ὁ παλιός κόσμος πού θριαμβεύει μέσα στά «δαιμονικά του στοιχεῖα», δέχεται τά σκληρά χτυπήματα τοῦ Ἁγίου Ἀντρέα τοῦ Σαλοῦ πού ἄξια πέρασε στό συναξάρι τῶν ἁγίων.

ΑΓΙΟΣ ΑΡΣΕΝΙΟΣ Ο ΚΑΠΠΑΔΟΚΗΣ

Ξεχωριστή περίπτωση ἦταν στόν κόσμο τῶν Σαλῶν καί ὁ ἅγιος Ἀρσένιος ὁ Καππαδόκης Ὁ ἅγιος Ἀρσένιος γεννήθηκε τό 1840 στά Φάρασα τῆς Καππαδοκίας καί πέθανε τό 1924, ὅπως τό εἶχε προφητέψει ὁ ἴδιος, στήν Κέρκυρα, ὅπου εἶχε ἔρθει πρόσφυγας, μετά τή Μικρασιατική καταστροφή. Ἦταν ἕνας ἰδιότυπος Ἅγιος, πνευματικός πατέρας ἔξι χριστιανικῶν χωριῶν καί πνευματικός πατέρας τοῦ μεγάλου ἁγιορείτη Πατέρα Παϊσίου, τοῦ ὁποίου οἴ πνευματικές ἱκανότητες εἶναι παγκοσμίως γνωστές.

Εἶχε θαυμαστές θεραπευτικές ἱκανότητες καί ὅταν κάποιος ζητοῦσε τήν βοήθειά του δέν κοίταζε ποτέ ἄν εἶναι Τοῦρκος ἤ Ἕλληνας. Τό σπίτι του ἦταν ἕνα ἑτοιμόρροπο κτίσμα καί δίπλα εἶχε ἕνα ἄλλο μικρό ἀτομικό κελί, χωρίς πάτωμα, ἀλλά μέ χῶμα. Ἐκεῖ ἅπλωνε δύο σκεπάσματα καί ἔκανε τίς ὁλονύκτιες προσευχές του. Στό ἀνατολικό μέρος τοῦ κελιοῦ εἶχε ἕνα ράφι καί ἐπάνω ἕνα εἰκονοστάσι μέ ἀρκετές εἰκόνες. 

Ὁ ἅγιος Ἀρσένιος, ἐπειδή εἶχε ἀποκτήσει μεγάλη φήμη γιά τίς θεραπευτικές καί τίς ἄλλες ἱκανότητές του, συχνά κατέφευγε στήν σαλότητα γιατί ὅλα αὐτά τόν ἔφερναν σέ δύσκολη θέση, καθώς ἀπεχθανόταν τούς ἐπαίνους καί τίς εὐχαριστίες τῶν ἀνθρώπων πού εἶχε εὐεγερτήσει.

Γιά νά μήν τόν χαρακτηρίζουν πρᾶο, ἔκανε συχνά τόν ὀργισμένο. Γιά νά μήν φαίνεται πώς εἶναι ἐγκρατής καί νηστεύει, ἔκανε τόν γαστρίμαργο ἀλλά ποτέ δέν ἔτρωγε κρέας. Ὅταν τοῦ τό πρόσφεραν ὅμως, ἔλεγε μία εὐχή καί ἕνα εὐχαριστῶ καί ἔπαιρνε μία γεύση γιά νά μήν προσβάλει αὐτούς πού τόν τιμοῦσαν. Ἔφτανε στό σημεῖο ὅταν τόν ἀποκαλοῦσαν Ἅγιο, νά τούς ἀπαντᾶ: «Τό δικό σου τό σόι, δέν εἶναι σόι». Πολλές φορές ὅμως ὅταν πήγαινε νά κάνει τόν ὀργισμένο δέν τά κατάφερνε καλά, ἄν καί ἡ κορμοστασιά του, ὕψος 1,80, τοῦ ἔδινε τήν κατάλληλη ὄψη. Τότε ἔλεγε δῆθεν θυμωμένα τά ἑξῆς λόγια: «Νά, τέτοιος εἶμαι, δέν βλέπετε; Τί νομίζετε ὅτι εἶμαι, Ἅγιος;». Εἰδικά στίς γυναῖκες παρουσιαζόταν πιό αὐστηρός καί πιό ἰδιότροπος, γιατί αὐτές τόν εἶχαν σέ περισσότερη εὐλάβεια καί ἔκαναν σάν τρελές ποιά θά τόν πρωτοπεριποιηθεῖ καί θά τοῦ κουβαλήσει φαγητά.

Ὅταν λοιπόν κάποια γυναῖκα τοῦ πήγαινε ὡραῖο φαγητό τῆς ἔλεγε ἀπότομα ὅτι εἶναι πολύ λίγο καί δέν τό δεχόταν. Ἄλλη φορά ἔλεγε πάλι ἀπότομα πώς δέν εἶναι καλομαγειρεμένο καί τήν ἔδιωχνε ξανά. Οἴ γυναῖκες τότε τά ἔχαναν ἀπό αὐτή τήν συμπεριφορά καί δέν ἔβγαζαν ἄκρη.

Μία φορά χαρακτηριστικά μία Φαρασιώτισα τοῦ εἶχε στείλει ἕνα μικρό τσουκάλι φαγητό καί ὁ Ἅγιος μόλις τό εἶδε, εἶπε στό παιδί ποῦ τό ἔφερε: «-Τί εἶναι αὐτό;» « -Φαγητό, μοῦ τό ἔδωσε ἡ μάννα μου νά σᾶς τό φέρω», ἀπάντησε τό παιδί. Τότε ὁ ἅγιος μίλησε θυμωμένα: «-Νά πεῖς τή μάνα σου, τί νά μοῦ κάνει ἕνα μικρό τσουκάλι; Ἐγώ γιά νά χορτάσω θέλω ἑφτά τέτοια». Ὅταν πάλι τοῦ πήγαιναν μεγάλο τσουκάλι μέ φαγητό, ὁ Ἅγιος ἄνοιγε τό καπάκι δῆθεν γιά νά δεῖ ἄν ἦταν καλομεγειρεμένο καί ἀφοῦ σούφρωνε τά φρύδια του ἔλεγε πάλι ὀργισμένα: «-Τέτοιο φαγητό πού εἶναι νά τό πάρεις καί νά φύγεις καί νά τό φᾶς ἐσύ καί ἡ μάνα σου»!! 

Ὁ ἅγιος ἔμεινε στήν ἱστορία γιά τά ὀνομαστά του θαύματα πού ἔκανε καί στούς χριστιανούς ἀλλά καί στούς Τούρκους. Οἴ τελευταῖοι ὅταν τούς θεράπευε ἔσκυβαν καί τόν προσκυνοῦσαν παραδεχόμενοι τήν ἁγιότητά του, ἄν καί χριστιανός.

«Τώρα πιά ὁ Χατζηεφέντης πατήρ Ἀρσένιος, δέν τρέχει μέ τά πόδια καί δέν λαχανιάζει γιά νά προλαβαίνει τούς ἀρρώστους νά τούς διαβάσει τήν ἀνάλογη εὐχή καί νά τούς θεραπεύσει ἀλλά περπατάει σάν Ἄγγελος ἀπό τήν μία ἄκρη τοῦ κόσμου στήν ἄλλη καί μπορεῖ νά προλαβαίνει ὅλους τους πιστούς πού τόν ἐπικαλοῦνται μέ εὐλάβεια» (τοῦ Αγίου Πατρός Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου).

ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Πηγή
Δείτε:

Σαλότητα, η Θεία τρέλα και οι αναρχικοί της ορθοδοξίας (Β’)