Γνωρίζουμε την ιστορία της Κασσιανής και το τροπαρίου της. Ωστόσο ήταν η Κασσιανή η γυναίκα που είχε παράνομο ερωτικό δεσμό με την αυτοκράτορα Θεόφιλο διαπράττοντας μοιχεία μαζί του;
Εξετάζοντας τις πηγές παρατηρούμε ότι πολλοί ακαδημαϊκοί ερευνητές εκφράζουν αμφιβολίες για την αλήθεια της ιστορίας των καλλιστείων ή την αποκρούουν εντελώς.
Ο Παπαρρηγόπουλος (1815-1891) παρατηρεί ότι οι χρονογράφοι παρουσιάζουν τον Θεόφιλο να νυμφεύεται ενώ είναι βασιλεύς. Ο Θεόφιλος όμως βασίλευσε μόνο 12 έτη και 3 μήνες (P.G. 158,537) και στον 3ο χρόνο της βασιλείας του (P.G. 109,692) πάντρεψε την προτελευταία από τις πέντε κόρες του (P.G. 109,689), την Μαρία. Λογικά δεν συμβιβάζονται αυτά τα δύο γεγονότα (Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, έκδοση 8η , τόμ. 4ος ,σελ. 566).
Η στιχομυθία του Θεοφίλου με την Κασιανή, «δια γυναικός ερρύη τα φαύλα αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα», δεν είναι πηγαία έμπνευση ούτε έχει συντελέσει στο ν’ απορριφθεί η Κασιανή, κατά τον καθηγητή της φιλοσοφικής σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών Σταύρο Ιω. Κουρούση. Διότι στην P.G. (50, 795) υπάρχει λόγος εις τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου, επ’ ονόματι του αγίου Χρυσοστόμου (φέρεται και ως έργο του Γρηγορίου του θαυματουργού), του οποίου η αρχαιότητα είναι αδιαμφισβήτητος. Ο B. Marx αποδεικνύει ότι είναι έργο του Πρόκλου Κων/πόλεως (434-446), μαθητού του Χρυσοστόμου, ο οποίος έκανε και την ανακομιδή των οστών του ιερού πατρός στην Κων/πολη. Εκεί στο λόγο λέγεται· «δια γυναικός ερρύη (ερύει; Fort. βρύει ed.) τα φαύλα, δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα» (Σταύρου Ιω. Κουρούση, Εις την υμνογράφον μοναχήν Κασσίαν, περιοδικόν «Αθηνά», Σύγγραμμα περιοδικόν της εν Αθήναις επιστημονικής εταιρείας, Αθήνα (1889 κ. εξ.), τόμ. 81 (1990-1996), σσ.427-430).
Κατ” άλλους οι διηγήσεις του επεισοδίου εμφανίζονται 100 περίπου χρόνια αφού έζησε ο Θεόφιλος, το διήγημα περιέχει μοτίβα από την περιοχή του μύθου και της μεταγενέστερης δημώδους παράδοσης η οποία δημιουργήθηκε σταδιακά μέσα στους εικονολατρικούς κύκλους ως αντίδραση ενάντια στο μεροληπτικό εγκώμιο της αυτοκράτειρας Θεοδώρας.
Οι επόμενες πληροφορίες που σώζονται για την Κασσιανή είναι ότι το 843 ίδρυσε ένα κοινόβιο στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης, κοντά στα τείχη της πόλης, του οποίου έγινε και η πρώτη ηγουμένη. Αν και πολλοί ερευνητές αποδίδουν την επιλογή της αυτή στην αποτυχία της να γίνει αυτοκράτειρα, μία επιστολή του Θεόδωρου Στουδίτου αποδίδει διαφορετικά κίνητρα στην ενέργεια της αυτή. Διατηρούσε στενή σχέση με τη γειτονική Μονή Στουδίου, η οποία έμελλε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επανέκδοση βυζαντινών λειτουργικών βιβλίων τον 9ο και το 10ο αιώνα, με αποτέλεσμα τη διάσωση των έργων της (Kurt Sherry, σελ. 56).
Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι διασώζονται τρεις επιστολές του Θεοδώρου Στουδίτου (759-826) προς την κανδιδάτισσα Κασσία η οποία διάγει ως μοναχή και μάλιστα «παιδιόθεν» προτίμησε την μοναχική αφιέρωση. Αν η Κασσία αυτή ταυτίζεται με την υμνογράφο, τότε το επεισόδιο με τα καλλιστεία είναι αδύνατο να είναι αληθινό και λόγω της «παιδιόθεν» μοναχικής της αφιερώσεως και λόγω χρονολογικής αντιφάσεως. Ο γάμος του Θεοφίλου έγινε αποδεδειγμένα το 830, ενώ ο Στουδίτης κοιμήθηκε το 826. (Κασσιανή η υμνωδός, μνημ. έργ. σσ.14-16 και 93-95 οι επιστολές του Στουδίτου).
Στη συνέχεια η Κασσιανή εξαφανίζεται από το ιστορικό προσκήνιο, αν και καμιά βυζαντινή ή άλλη πηγή, κοσμική ή εκκλησιαστική δεν μας πληροφορεί αν εξορίστηκε από τους εικονομάχους ή τους εικονόφιλους αυτοκράτορες.
Επίσης σε καμμιά πηγή δεν αναφέρεται ή υπονοείται έστω ότι η Κασσιανή και ο Θεόφιλος είχαν κάποια σχέση. Εξάλλου, αν η Κασιανή ήταν πόρνη, η Εκκλησία μας δεν θα το έκρυβε, αλλά θα το πρόβαλλε όπως και σε άλλες περιπτώσεις (Μαρία Αιγυπτία, Πελαγία, Ταϊσία, Δαυίδ) και θα την παρουσίαζε ως υπόδειγμα μετανοίας και κατανύξεως.
Σύμφωνα με διηγήσεις η Κασσιανή, ταξίδεψε στην Ιταλία και την Κρήτη και κατέληξε στην Κάσο ετελείωσε η επίγεια ζωή της. Μετά το θάνατό της, τοποθέτησαν το σώμα της σε μαρμάρινη λάρνακα και την έβαλαν σε παρεκκλήσιο, που ήταν αφιερωμένο στο όνομά της. Σώζεται σήμερα η λάρνακα και το βυζαντινό ψηφιδωτό του 9ου αιώνα μ.Χ. Επίσης στο εκκλησάκι υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα με σημείο του σταυρού και χρονολογία 890 μ.Χ. Κατά πληροφορίες, πάλι από την Κάσσο, τα οστά της Οσίας έχουν μεταφερθεί στην Ικαρία.
Ας μείνουμε λοιπόν σε αυτά που είπε Krumbacher* θα πει για αυτήν:
«Η Κασσιανή υπήρξε η μόνη αξιομνημόνευτη βυζαντινή ποιήτρια, προσωπικότητα ενδιαφέρουσα για το άτομο και τη λογοτεχνική της θέση και συνδύασε τη λαμπρή συναισθηματικότητα, με τη βαθιά θρησκευτικότητα και τη δραστήρια ειλικρίνεια».
* O Καρλ Κρουμπάχερ (γερμ. Karl Krumbacher, 23 Σεπτεμβρίου, 1856 – 12 Δεκεμβρίου, 1909), ήταν Γερμανός ακαδημαϊκός, βαθύς γνώστης του Βυζαντινού πολιτισμού και θεμελιωτής της βυζαντινής φιλολογίας ως αυτόνομου επιστημονικού κλάδου.
Συγκέντρωση, επεξεργασία, παράθεση και επιμέλεια υλικού Χώρα Του Αχωρήτου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου